Kütüphanelerde okuma salonlarının iç mekan biçimlenmesi ve Ankara eski ve yeni milli kütüphane örneği

Abstract

Okuma salonu tasarımı temel ilkeleri ile ilgili bu çalışma; okuma salonlarınınfonksiyonel strüktürel ve estetik nitelikleri ile temel tasarım prensiplerini ve buolguların ne şekilde bağdaşabileceğini araştırmayı amaçlamaktadır.Çalışma giriş ve onu izleyen dört bölümden oluşmuştur.Bu amaç doğrultusunda giriş bölümünde tezde ele alınan konunun önemi, amacı vekapsamı açıklanmıştır.Birinci bölümde, günümüz okuma salonu ve donatımının genel durumunuanlayabilmek, değişen okuyucu gereksinimlerine cevap verebilen, çağdaş-rasyoneldeğişebilir okuma salonu ve donatı sistemlerine temel veri olabilecek niteliklerisaptayabilme amacıyla, okuma salonu ve donatının zaman içindeki gelişimiincelenmiştir. Kütüphanelerin okuma salonu tasarımı temel elemanı olan iç mekan,mimari ve iç mekan tasarımı kavramı açısından, tarihsel öyküsü, dönemin kültür vesanat ortamıyla birlikte ele alınmıştır. Tarihsel süreç içerisinde dünyada kütüphanelerinoluşumu, okuma salonunun gelişim ve değişimi dönemin koşullarından ne şekildeetkilenip biçimlendiği, salon kullanımları ve donatı kullanımı, döneme ait örneklerleincelenmiştir.Eskiçağ'dan günümüze okuma salonuna ulaşan tarihsel süreç; gelişimlerin zamaniçindeki yayılımı endüstri öncesi, endüstri dönemi, 20. yüzyıl ve günümüz olmak üzeredört alt başlık altında incelenmiştir. Ülkemiz için Cumhuriyet dönemi öncesi Anadolu -Türk mimarisinin ve Dünya mimarisinin önemli örneklerinden olan kütüphaneyapılarının okuma salonlarının geçirdikleri tarihi süreçte, fonksiyonları günümüze kadardevam etmiş olanlar ve özellikleri değişen ekonomik, siyasal, kültürel ve toplumsaldeğişimler doğrultusunda gelişen günümüz okuma salonu tasarımı ve okuma salonlarıaçılarından incelenmiştir.Genel anlamda kütüphanenin tanımı yapılarak okuma salonunun kütüphane binasıiçerisindeki kullanımı ve tasarımdaki önemi, kütüphane içi diğer mekan birimleri ileeylemsel ilişkileri belirlenmiştir.Oluşumu etkileyen dış etkenler saptanarak okumasalonuna etkileri incelenmiştir.iiiİkinci bölümde ise, endüstrileşmiş çağdaş okuma salonu ve donatı tasarımını belirleyentemel faktörler irdelenmiştir.Okuma salonu iç mekan tasarımının en önemlifaktörlerinden olan okuyucu, antropometrik boyutları, duyusal boyutları ve algısalzihinsel-boyutları çerçevesinde incelenerek, okuyucu gereksinimleri açısındanirdelenmiştir. Buna ilave olarak okuyucu çevre ilişkileri, fiziksel ve psikolojik koşullarıdoğrultusunda araştırılmıştır. Kütüphane binası içerisinde yer alan okuma salonu vedonatısının biçimlenmesine etki eden gereksinmeler saptanarak analiz edilmiştir.Toplumda günümüz bilgisayar teknolojisinin hızla gelişmesi nedeniyle ve bununiletişim teknolojisine yansımaları sonucunda, bilginin üretim ve paylaşımı oldukçahızlandığı için bilgi iletişim teknolojilerindeki gelişmelere bağlı olarak, üretilen bilgiyığınları gün geçtikçe büyümekte ve kütüphanelerin yanı sıra, modern kütüphaneanlamında veri bankaları kurulmaktadır. Bu bilgi kaynakları, değişik saklamaortamlarında belli yöntemlerle, bilgi kaynağının niteliğine göre işlenmektedir.Belli birsaklama ortamı içerisinde, yazılı ya da kayıtlı olarak hazırlanarakdokümantasyonlarının çıkarılması ve bilgi kullanıcısının hizmetine sunulmak üzerehazırlanması işlemleri kütüphanelerde yapılmaktadır.Bu nedenle günümüz okuma salonunu biçimlendiren estetik ve teknik gereksinmeleribelirlenerek, bunlara bağlı düzenleme ilkeleri araştırılmıştır. Sabit ve hareketlidonatıların tasarlanmasında saptanan gereksinmelerin ve dış etkenlerindeğerlendirilmesi ve bu doğrultuda okuma salonunun biçimlenişi incelenmiştir.İkinci bölümün sonunda, okuma salonunun tanımlanmasında önem taşıyan temelfaktörlerden yapı faktörünü mekansal ve strüktürel öğeleri ve bunların gelişimiaçısından incelenmektedir.Okuma salonunun esnek ve değiştirilebilir kullanımınıngerekliliği ortaya koyularak, okuma salonunun dinamik hale getirilmesi ve farklıgereksinmeler için kullanılabilmesi olgusu incelenerek, tasarım ve okuma salonudüzenleme aşamasında uygulanabilecek çözümler araştırılmıştır.Okuma salonundaki modüler elemanların tasarlanmasında ve kullanımındastandardizasyon ve modülasyon kavramlarının önemi ortaya konularak kullanımdakiolanak ve kısıtlamalar belirlenerek, modüler okuma salonu ve donatı elemanlarınınesnek değiştirilebilir kullanımlarının nasıl sağlanabileceği ve okuma salonuna getireceğidinamizm; özgün çalışma olarak iki örnekle ortaya konulmuştur.ivÜçüncü bölümde, okuma salonlarının tasarlanmasıyla ilgili tüm bu olgularındeğerlendirilerek, okuma salonu tasarımlarında yararlı olabilecek Ankara'da Eski veYeni Milli Kütüphane'ler yukarıdaki ölçütler içinde değerlendirilmiştir.İki yapıdazaman içinde görülen değişikliklerin genel değerlendirilmesi yer almıştır.Okumasalonlarının ve donatılarının çağdaş - rasyonel biçimde ve zaman içinde değişkenlikkazanabilir esneklikte tasarlanabilmesinin,Ülkemiz gerçeğinde çözümlenmesi olanaklarıçeşitli açılardan ortaya konulmuştur. Modern kütüphanecilikteki esneklik kavramı vemodüler sistem anlayışına göre incelediğimiz Eski ve Yeni Milli Kütüphane'lerideğerlendirdiğimizde Yeni Milli Kütüphanesi'nin bu kavramların uygulandığı birkütüphane olduğunu görmekteyiz. Artan koleksiyon ve okuyucu sayısı ile çeşitlenenhizmetlere karşın mekanlardaki esneklik sayesinde hizmetlerine devam etmektedir.İhtiyaç programında, konumu gelecekteki ek ünitelere olanak sağlayacak şekildeplanlanmıştır.Tezin Genel Değerlendirilmesi' nin yapıldığı Dördüncü ve Sonuç bölümünde ise, tümbölümlerden elde edilen veriler ışığında,endüstrileşmiş çağdaş okuma salonu ve donatıtasarımında varılan yeni anlayış ve yaklaşımların, Ülkemiz genelinde de geçerliolabilecek özelliklerin belirlenmesine çalışılmıştır.Söz konusu özelliklerle oluşturulantemel ölçüt ve ilkeler toplumumuzun çağdaş yaşam ve sosyo-külltürel yapısı, ekonomikve teknolojik şartları gözönüne alınarak belirlenmiştir.Bu ölçütlerin belirlenmesindekitemel verilerden en önemlisini; çağdaş tasarım yaklaşımlarının, okuma salonu vedonatısındaki rasyonel yaklaşımlarla paralellik gösterdiği görülmüştür.İhtiyaçprogramları, zaman içinde değişen kütüphane binaları okuma salonu ve donatısındaçağdaş tasarım kriterlerine göre ihtiyaçlara cevap verecek şekilde genel tasarım önerilerisunulmuştur.

The purpose of this study related with the basic principles of designing a reading roomis to research the functional, structural and aesthetic qualities of a reading room, thebasic principles of design and how these could be combined with each other.This study is comprised of an introduction and four sections following the introduction.The importance, purpose and the scope of the subject dealt with in this thesis areexplained.The first section deals with understating the reading room of today and the generallayout of the settings and examines the improvement of the reading room and thesettings in order to determine how the room can meet the requirements of the reader, thecontemporary and rational changeable reading room and the setting systems. Thereading rooms of libraries were examined together with the interior design, the basicelement of design, the architectural and internal decoration concept, together with thehistorical background, the culture of the times and the medium or art. I have examinedthe making of libraries in the world in the course of history, the development of thereading room and changes thereto, how the reading room was affected by the conditionsprevalent at the times and how they influenced the setting of the room, the use of theroom and the setting, together with the samples of the older times.The historical process of the ancient times that have reached the reading room of today;the expansion of the developments in time, were examined under four headings as preindustrialperiod, the industrial period, the 20th Century and today. The importantexamples of pre-Republic Anatolian-Turkish architectural libraries and significantlibraries of the world, the historical developments the reading rooms of these librariesunderwent, some of the functions that have been carried down to us, and theircharacteristics, the reading room design of today according the economic, political,cultural and social changes, the reading rooms of today.A definition of the library was made in general, the use of the reading room inside thelibrary, the importance of its design, and its relations with the internal decoration of theviother sections of the library. The external effects that influenced the changes and theiraffects were examined.In section two, the industrialized contemporary reading room and the basic factors thatdetermine the setting design were examined. The reader, the most important factor ofthe internal decoration of the reading room was examined in respect to its antropometricdimensions, emotional dimensions and perception-mental dimensions, to determine therequirements of the reader. In addition to this, the reader was examined in respect to itsrelations with the environment, physical and psychological conditions. Therequirements that determined the shaping of the reading room and its settings within thelibrary were identified and analyzed.As the use of computers is becoming more and more widespread these days and isshowing itself in the communication technology, the compilation and exchange ofinformation is accelerating and the information thus created is growing day by day andin addition to libraries data banks also known as modern libraries are being established.These sources of information are being processed according to the various means ofmaintenance and the nature of the source of the information. Preparation of thedocuments from the environment where they are preserved, and offering thisinformation for the use of the requester are performed by libraries.Therefore, the aesthetic and technical requirements of the modern day reading roomswere identified and the principles for putting these requirements into operation wereresearched. The requirements for the designs made of fixed and mobile settings and theassessment of external influences and the shaping of the reading rooms according tothese findings were examined.At the end of section two, the building factors, space and structural elements, the basicfactors that determine the identification of a reading room and the developments inthese respects were examined. Keeping in mind that the reading room has to be flexibleand its use should be changeable, it was examined to see if the reading room can bemade dynamic and meet various requirements and recommendations that could be madein the design and in the setting of the reading room were researched.viiWe have emphasized the importance of modular design in the reading rooms and thestandardization of these modules, the capabilities and the restrictions they brought withthem, and how these modular elements can make the use of the reading rooms moreflexible and changeable and the dynamism these modular elements brought with themto the reading rooms.In section three, everything involved with the design of reading rooms was assessed andevaluated within the criteria of the Old and New National Libraries in Ankara. Thechanges that were made in both buildings during the course of time were noted.Designing of the reading rooms in a contemporary-rational manner so that they can bechanged in time were examined from different aspects in view of the requirements ofTurkey. In the review of the Old and New National Libraries according to the conceptof flexibility and modular systems we see that this concept has been implemented in theNew National Library. In spite of the increase in the collections and readers and variedservices offered, they are able to continue to offer their services because of theflexibility they have introduced. It is planned to use additional units according to therequirements to arise.In section four and the final section, where the thesis is evaluated in general, the newunderstanding and approaches acquired in the light of the data compiled in the previoussections for the design of contemporary reading rooms and their settings weredetermined. The basic criteria created for the said characteristics and principles weredetermined by taking into consideration the socio-cultural structure, the economic andtechnological conditions of the society. It was observed that the most important basicdata in the determination of these criteria were the similarities in the contemporarydesign approach and the rational approaches to the reading rooms and their settings.General design recommendation that would meet the changes in the reading rooms oflibraries in time and their setting were made.