Antisosyal kişilik bozukluğunda erken dönem uyumsuz şemalar, algılanan ebeveynlik stilleri ve şema sürdürücü başa çıkma davranışları arasındaki ilişkiler: Şema terapi modeli çerçevesinde bir inceleme

Abstract

Araştırmanın temel soruları çerçevesinde, antisosyal kişilik bozukluğunda (AKB)gözlenen uyumsuz şemalar, algılanan ebeveynlik stilleri, uyumsuz şemaların algılananebeveynlik stilleriyle ilişkisi ve AKB olan kişilerin kullandıkları başa çıkmadavranışları incelenmiştir. Araştırmada ayrıca, uyumsuz şemaların işlevsel olmayanebeveynlik algısı ve şema sürdürücü başa çıkma davranışları olan kaçınma ve telafidavranışları arasında aracı bir rolünün olup olmadığı sorusu ve AKB olan bireylerincinsel, duygusal ve fiziksel istismar öyküsü bildirme sıklığı bakımından karşılaştırmagrubundan farklılaşıp farklılaşmadığı sorusuna yanıt aranmıştır. Bir pskiyatristtarafından yapılan görüşme sonrası DSM-IV tanı ölçütlerini karşıladığı belirlenen AKB(N=66) ve AKB grubuyla benzer yaş, cinsiyet ve demografik özellikler gösterenkarşılaştırma grubu (N=53) araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Araştırmada veritoplama aracı olarak Young Şema Ölçeği Kısa Form-3 (YŞÖ-KF3), Young EbeveynlikÖlçeği (YEBÖ), Young Telafi Ölçeği (YTÖ) ve Young-Rygh Kaçınma Ölçeği (YRKÖ)'nden oluşan şema protokolü uygulanmıştır. Araştırmada ayrıca karşılaştırmagrubunun belirti düzeyini saptamak ve AKB grubuyla karşılaştırmak amacıyla KısaSemptom Envanteri (KSE) kullanılmıştır.Araştırmanın temel sorularını yanıtlamak amacıyla bir dizi MANOVA analizleriyapılmıştır. Analiz sonuçları AKB grubunun karşılaştırma grubuna kıyasla YŞÖ,YEBÖ, YTÖ ve YR-KÖ ölçeklerinin pek çok alt boyutundan yüksek puan aldıklarınıgöstermiştir. Gözlenen uyumsuz şemaların algılanan hangi ebeveynlik stilleri tarafındanyordandığına ilişkin analizler, babaya ilişkin algılanan küçümseyici/kusur bulucu veivduygularını bastıran/ değişime kapalı ebeveynlik stilleri ile anneye ilişkin algılananküçümseyici/kusur bulucu ve kontrol etmeyen/sınırsız ebeveynlik stillerinin uyumsuzşemaları yordadığına işaret etmektedir. Uyumsuz şemaların aracı rollerini ortayakoymak için yapılan Hiyerarşik regresyon analizi sonuçları, uyumsuz şemaların anne vebabaya ilişkin işlevsel olmayan ebeveynlik algısı ile telafi başa çıkma davranışlarıarasında aracı bir rolünün olduğunu göstermiştir. Son olarak, AKB ve karşılaştırmagruplarının fiziksel, duygusal ve cinsel istismar öyküsü bildirme sıklığı bakımındanfarklılaşıp farklılaşmadıklarını incelemek amacıyla yapılan ki-kare analizleri, gruplararasında her üç istismar türü bakımından da anlamlı fark olduğunu ve AKB olanbireylerin daha fazla istismara maruz aldıklarını ortaya koymuştur.Sonuç olarak, AKB olan kişilerin daha çok işlevsel olmayan şemaya ve daha çokişlevsel olmayan başa çıkma davranışlarına sahip oldukları anlaşılmaktadır. Bu kişilerindaha sık istismara uğramış oldukları ve ebeveynlerine ilişkin daha, olumsuz algılarbulunduğu görülmüştür. Ayrıca uyumsuz şemaların işlevsel olmayan ebeveynlik algısıve kaçınma davranışları arasında aracı bir rolünün olduğu bulunmuştur. Bulgularliteratür ışığında tartışılmıştır.Anahtar Sözcükler:Erken dönem uyumsuz şemalar, işlevsel olmayan ebeveynlik algısı, kaçınma stratejileri,telafi stratejileri.

This study examined the early maladaptive schemas, perceived parenting styles, therelations between these variables and behaviors for coping with maladaptive schemas(schema avoidance and overcompensation) in antisocial personality disorder (APD).The mediator role of maladaptive schemas between perceived parenting styles andavoidance and overcompensation behaviors as schema coping behaviors was alsoinvestigated. In addition, the difference between individuals with APD and thecomparison group were examined with respect to sexual, physical and emotional abusehistories. The sample of the study consisted of 66 individuals with APD and acomparison group of 53 individuals. Young Schema Questionnaire- Short Form 3(YSQ-SF3), Young Parenting Inventory (YPI), Young Compensation Inventory (YCI)and Young-Rygh Avoidance Inventory (YR-AI) were used. Brief Symptom Inventory(BSI) was also applied in order to determine the symptom levels of the comparisongroup.MANOVAs were conducted to answer the main research questions. Results revealedthat the APD group had higher points than the comparison group on various subscalesof the YSQ, YPI, YCI and YR-AI. Perceived paternal belittling and uncontrollingparenting styles predicted maladaptive schemas. Results of hierarchical regressionanalyses showed that the relations between dysfunctional parental perceptions andovercompensation behaviors were mediated by maladaptive schemas. Chi-squareanalyses were conducted to examine differences between the APD and the comparisongroup regarding physical, emotional and sexual abuse histories. Results revealed thatthe two groups differed significantly with respect to all three types of abuse; indicatingthat individuals with APD had higher rates of abuse.Overall this study showed that individuals with APD had more maladaptive schemasand dysfunctional coping behaviors. Individuals with APD also had abuse historiesincludingabuse by parents-and had more negative perceptions towards their parents. Itis also found that maladaptive schemas acted as a mediator between parentalperceptions and avoidance behaviors. The results were discussed with respect to theextant literature.Keywords:Early maladaptive schemas, dysfunctional parenting perception, schema avoidance,schema overcompensation.