Bazı makrosiklik polieter ve laktonların sentezi ve katyonik komplekslerinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Doktora Tezi BAZI MAKROSÎKLİK POLİETER VE LAKTONLARIN SENTEZİ VE KATYONİK KOMPLEKSLERİNİN İNCELENMESİ ŞEREF ERTUL Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı Danışman : Doç. Dr. A. Dinçer BEDÜK 1997, Sayfa: 73 bfSS I Jüri : Bu çalışmada, makrosiklik polieter olarak 2,3,5,6-Bis{5'(5')- klorbenzo}-12C3; 2,3,5,6-Bis{5'(5')-klorbenzo}-15C4; 2,3,5,6-Bis{5'(5')- klorbenzo}-18C5; 2,3,5,6-Bis{3'(3')-t-butil-5'(5')-nıetil benzo}-12C3; 2,3, 5,6-Bis{3'(3')-t-butil-5'(5')-metil benzo}-15C4; 2,3,5,6-Bis{3'(3')-t-butil-5' (5')-metil benzo}-18C5 ligantları, Makrosiklik Lakton olarak da, 2,3,5,6- Bis{5'(5')-klorbenzo}-8,15-diketo-15C4; 2,3,5,6-Bis{5'(5')-klorbenzo}-8,18- diketo-18C5, 2,3,5,6-Bis{3'(3')-t-butil-5'(5')-metil benzo}-8,15-diketo-15C4 ve 2,3,5,6-Bis{3'(3')-t-butil-5'(5')-metil benzo}-8,18-diketo-18C5 makrosik lik ligantları elde edilmiş, bu ligantların yapılan spektroskopik yöntemler (UV, İR, lH NMR) ve elementel Analizi ile aydınlatılmıştır. Makrosiklik polieter-lerin hazırlanmasında Williamson tipi eter Sentezi, Laktonlann hazırlanma sında ise Schoutten-Baumann reaksiyonlarından faydalanılmış, kromotografi ve kristallendirme yöntemleri ile elde edilen maddeler saflaştırılmıştır. Makrosiklik ligantlardan 18C5 yapısında olanların IA ve HA gurubu katyonlarıyla verdiği kompleksler incelenmiştir. Makrosiklik Ligantlar ile IA grubu katyonları (Li+, Na+, K+) ve bazı geçiş metal katyonlarının (Ni+, Cu++, Hg+) sulu fazdan organik faza ekstraksiyonu yapıldı. IA gurubu katyonlarının, ligantların boşluk büyüklüğü ile orantılı olarak taşındığı ve geçiş metallerinin polieterler tarafından daha az, makrosiklik laktonlar tarafından daha fazla oranda ekstrakte edildiği gözlendi. Bu sonucun geçiş elementi katyonlarının 7C-elektronlarına ilgisinin fazla olmasından kaynaklandığı sonucuna varıldı. ANAHTAR KELİMELER: Crown Eter, Makrosiklik laktan, Makrosiklik polieter, Metal pikrat ekstraksiyonu ıı

ABSTRACT Doctora Thesis THE SENTHESIS OF SOME MACROCYCLIC POLYETHER AND LACTONS AND INVESTIGATION OF THEIR CATIONIC COMPLEXES ŞEREF ERTUL Selçuk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Chemistry Supervisor : Assoc. Prof. Dr. A. Dinçer BEDÜK 1997, Page: 73 Jury : In this study, the macrocyclic ligand 2,3,5,6-Bis{5'(5')-klorbenzo}- 12C3; 2,3,5,6-Bis{5'(5')-klorbenzo}-15C4; 2,3,5,6-Bis{5'(5')-klorbenzo}- 18C5; 2,3,5,6-Bis{3'(3')-t-butil-5'(5')-nietil benzo}-12C3; 2,3,5,6-Bis{3' (3>t-butil-5'(5>metil benzo}-15C4; 2,3,5,6-Bis{3'(3')-t-butil-5' (5')-metil benzo}-18C5 as macrocylic ligands and 2,3,5,6-Bis{5'(5')-klorbenzo}-8,15- diketo-15C4; 2,3,5,6-Bis{5'(5')-klorbenzo}-8,18-(üketo-18C5, 2,3,5,6- Bisp^O-t-butil-S'^-metil benzo}-8,15-diketo-15C4 ve 2,3,5,6-Bis{3'(3> t-butil-5'(5')-metil benzo}-8,18-diketo-18C5 as macrocylic lacton were synthesized. The structure of the synthesized ligands were characterized by spectroscopic methods (UV, IR, NMR) and elemental analyses. Williamson type ether senthysis method was used for preparation of macrocyclic poliethers mand Schouttan-Boumman reactions was used for preparation of lactons. The obtained products were purifed by chromatography and crystallisation methods. The complexes of macrocyclic ligands based on 18C5 structure with IA and DA cations have been investigated. The extraction of alkali cations (Li+, Na+, K+) and some transition metals (Ni+2, Cu+2, Hg+1) from aqueous phase to organic phase using macrocytic ligands were carried out by metal-picrate methods. It was observed that the alkali cations was transported as rather with cauty of ligand. Howewer the transportation of transition metals is higher with macrocylic lacton, whereas is less with polyether. This fact can be explained by electron affinity of transition metals to it-electrons. KEYWORDS : Crown Ether, Macrocyclic lacton, Macrocyclic polyether, Metal picrat extraction. IV