Kireçli topraklarda fosfor ve çinko gübrelemesinin buğday verim ve kalitesine etkisi

Abstract

ÖZET DOKTORA TEZİ KİREÇLİ TOPRAKLARDA FOSFOR ve ÇİNKO GÜBRELEMESİNİN BUĞDAY VERİM ve KALİTESİNE ETKİSİ Ayşen AKAY Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Danışman:Prof.Dr.Fethi BAYRAKLI 1998, Sayfa:90 Jüri: Prof.Dr.Fethi BAYRAKLI Prof.Dr.Coşkun KÖYCÜ Prof.Dr.Kemal GÜR Bu araştırma, 1994/96 yılları arasında üç aşamada gerçekleştirilmiştir.Birinci aşamada ön deneme olarak sera denemesi,ikinci ve üçüncü aşamada ise Konya Merkez-Çomaklı ve Şadiye köylerinde tarla denemeleri kurulmuştur.Çalışma, kireç yönünden zengin olan Konya Ovası topraklarında buğday bitkisinin verim ve kalitesi üzerine fosforlu ve çinkolu gübrelerin etkisinin belirlenmesi ve cinkoxfosfor interaksiyonunun araştırılması amacıyla yürütülmüştür. `Tesadüf Blokları`deneme tertibine göre faktöriyel düzende 4 tekerrürlü olarak kurulan denemelerde, 5 farklı fosfor dozu (0-3-6-9-12 kg P2Os/da) ve 5 farklı çinko dozu (0-0.5-1.0- 2.0-4.0 kg Zn/da) uygulanmıştır. Araştırma topraklarından Çomaklı düşük ve Şadiye yeterli seviyede fosfor ihtiva etmekte,ancak yetersiz düzeyde çinko içermektedirler. Çomaklı'da yürütülen denemede şahit parselde 44.2 kg/da olan buğday verimi en yüksek 246.4 kg/da ile P3Zn4 dozunda alınmıştır. Dekara verimde kontrole kıyasla sağlanan artış % 458 'dir.Uygulanan artan oranlardaki fosfor ve çinko ile; dane verimi,bin dane ağırlığı,bitki boyu, bitkinin yaprak,dane ve sapının fosfor,çinko,potasyum ve ham protein içerikleri,dane tarafından kaldırılan fosfor ve çinko arasında istatistiki yönden P0.05 ve P <0.01 seviyelerinde önemli ilişkiler bulunmuştur.Örneğin yaprak.dane ve saptaki fosfor içeriği çinko doz artışıyla, çinko içeriği ise artan fosforla azalma göstermiş;potasyum içeriği ise artan fosfor dozlarıyla artma göstermiştir. Şadiye köyünde yapılan denemede en yüksek verim 200.5 kg/da ile P1Zn0 dozunda elde edilmiştir. Uygulanan çinko ve fosfor dozlarıyla dane verimi ve bin dane ağırlığı arasındaki ilişkiler önemsiz çıkmasına rağmen, diğer bitki özellikleriyle dozlar arasındaki ilişki istatistiki bakımdan P <0.05veP<0.01 seviyesinde önemli bulunmuştur. Bu çalışmadan alınan sonuçlara göre, fosfor ve çinkolu gübre uygulamasında dekara 9 kg P2O5 ve 1 kg Zn verilmesinin buğday veriminde önemli artış sağlayan gübre dozları olarak tavsiye edilebileceği belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler:Buğday verimi,bin dane ağırlığı,fosfor,çinko,potasyum ve ham protein,PxZn interaksiyonu.

ABSTRACT PhD Thesis EFFECT OF PHOSPHORUS AND ZINC FERTILIZATION ON YIELD AND QUALITY OF WHEAT GROWN ON CALCEREOUS SOILS Ayşen AKAY Selçuk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Soil Science Supervisor: Prof.Dr.Fethi BAYRAKLI 1998, Page:90 Jury: Prof.Dr.Fethi BAYRAKLI Prof.Dr. Coşkun KÖYCÜ Prof.Dr.Kemal GÜR This research was made as three subsequent stages between 1994 and 1996. At the first stage, greenhouse trial was conducted;and at the second and third stages field trials were conducted at Çomakh and Şadiye villages which are very close to Konya city. The aim of the research was to determine the effect of P and Zn fertilization on the yield and quality of wheat grown on calcereous soils of Konya Basin and to investigate PxZn interaction. The research was arranged as randomized block experimental design in factorial with four replications, phosphorus doses (0-3-6-9-12 kg P205/da) and zinc (0-0.5-1.0-2.0-4.0 kg Zn/da) were applied. At five rates phosphorus contents were low in Çomakh and sufficient in Şadiye, however their zinc contents were unsufficient. In the Çomaklı village experimental area, wheat yield was 44.2 kg/da on the control plot, and the highest wheat yield was 246.4 kg/da on P3Zn4 doses which means 458 % increase relative to control. Relationship between the applications of P and Zn to grain yield,thousand seed weight,plant height,P,Zn,K and crude protein contents of leaf,grain and stalk, and P and Zn taken by grain were found statistically significant at P<0.05 and P<0.01. In Şadiye village experimental area, the highest yield was obtained as 200.5 kg/da with PiZno dose. Relationships between Zn and P doses to grain yield and thousand seed weight were not significant, while relationships between other plant chracteristics to Zn and P doses were statistically significant at P<0.05 and P<0.01. As a result of the experiments; for a reasonable grain yield in calcereous soils of Konya, 9kg P205/da and 1 kg Zn/da could be recommended. Key Words:Grain yield,thousand seed weight,P,Zn,K,crude protein content,PxZn interaction.