Bazı yemlik pancar (beta vulgaris L. rapacea koch.) çeşitlerinde farklı ekim zamanı ve bitki sıklıkları uygulamalarının verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri

Abstract

öz DOKTORA TEZİ BAZI YEMLİK PANCAR (Beta vulgaris L. rapacea Koch.) ÇEŞİTLERİNDE FARKLI EKİM ZAMANI VE BİTKİ SIKLIKLARI UYGULAMALARININ VERİM, VERİM UNSURLARI VE KALİTE ÜZERİNE ETKİLERİ Ramazan ACAR Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman : Doç. Dr. Mevlüt MÜLAYİM 2000, Sayfa: 173 Jüri : Doç. Dr. Mevlüt MÜLAYİM : Prof. Dr. Rıza AVCIOĞLU : Prof. Dr. Hayrettin EKİZ : Doç. Dr. Fikret AKTNERDEM : Yrd. Doç. Dr. Ahmet TAMKOÇ Bu araştırma 1997 ve 1998 yıllarında Konya ekolojik şartlarında üç yemlik pancarın (`Rota`, `Petra` çeşitleri ve `M229` hattı) farklı ekim zamanı ve bitki sıklıklarının verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. `Tesadüf Bloklarında Bölünen Bölünmüş Parseller` deneme desenine göre üç tekerrürİü olarak kurulan bu araştırmada, dört farklı ekim zamanı (20 Mart, 5 Nisan, 20 Nisan ve 5 Mayıs) ve beş farklı bitki sıklığı (9500 bitki/da, 8500 bitki/da, 7500 bitki/da, 6500 bitki/da ve 5500 bitki/da) kullanılmıştır.Araştırmada; bitki boyu, kök-gövde boyu, toprak üstü kök-gövde oranı, kök- gövde çevresi, sapa kalkma oram, yaprak ve kök-gövde ağırlığı, yaprak ve kök-gövde verimi, yaprak ve kök-gövde kuru madde oram, yaprak ve kök-gövde kuru madde verimi, yaprak ve kök-gövde ham protein oranı, yaprak ve kök-gövde ham protein verimi, kök-gövde polar şeker oranına ait tespit ve analizler yapılmıştır. Araştırmada verim, verim unsurları ve kalite özellikleri bakımından ekim zamanlan, çeşit ve bitki sıklıkları arasında istatistiki açıdan önemli farklılıklar bulunmuştur. İki yıllık ortalamalara göre 5 Nisan' da dekara 8500 bitki sıklığında ekimi yapılan Petra çeşidinde yaş kök-gövde verimi (14514.8 kg/da) ve kök-gövde kuru madde verimi (1741.2 kg/da) değerleri en yüksek bulunmuştur. Genel olarak ekim zamanı geciktikçe bu değerlerin azaldığı görülmüş ve bu değerler bakımından optimum bitki sıklığı 7500-8500 bitki/da olarak tespit edilmiştir. Yemlik pancarın kalitesi açısından önemli olan kök-gövde ham protein verimi ve polar şeker oram çeşitlere göre sırasıyla ortalama 129.8-145.8 kg/da ve % 6.75- 7.69 arasında değişmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Yemlik Pancar (Beta vulgaris L. rapacea Koch.) Çeşitleri, Ekim Zamanlan, Bitki Sıklıklan, Verim, Verim Unsurlan, Kalite.

ABSTRACT Ph. D. Thesis EFFECTS OF DIFFERENT SOWING DATES AND PLANT DENSITIES ON THE YIELD, YIELD COMPONENTS AND QUALITY OF SOME FODDER BEET (Beta vulgaris L. rapacea Koch.) VARD2TDIS Ramazan ACAR Selçuk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Field Crops Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Mevlüt MÜLAYİM 2000, Page: 173 Jury : Assoc. Prof. Dr. Mevlüt MÜLAYİM : Prof. Dr. Rıza AVCIO?LU : Prof. Dr. Hayrettin EKİZ : Assoc. Prof. Fikret AKTNERDEM : Asist. Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ This research was conducted to determine the effects of different sowing dates and plant densities on yield, yield components and quality of three fodder beet varieties (`Rota` `Petra` and `M229`) during 1997 and 1998 growing seasons under Konya ecological conditions. The experiment was designed according to the `Split- Split Plots on Randomized Complete Block` experimental design with three replications. Four different sowing dates (March 20, April 5, April 20 and May 5) and five different plant densities (95000 plants/ha, 85000 plants/ha, 75000 plants/ha, 65000 plants/ha and 55000 plants/ha) were taken as factors. inPlant height, root length, percent of root above the soil, root circumference, bolting, leaf and root weight per plant, fresh leaf and root yield per ha, dry matter ratio and yield crude protein ratio and yield and sugar content were determined. Significant differences were found between sowing dates, varieties and plant densities with respect to yield, yield components and quality characteristics. According to the mean values of two years, the highest fresh root and root dry matter yield was obtained from `Petra` on April 5 sowing date with 85000 plants/ha as 145.148 ton/ha and 17.412 ton/ha, respectively. In general, fresh and dry matter of root yield decreased by delayed sowing dates and outside the range of 75000-85000 plants per ha. Crude protein yield and sugar content of root varied among varieties between 1.298-1.458 ton/ha and 6.75-7.69 %, respectively. KEY WORDS: Fodder Beet(s) (Beta vulgaris L. rapacea Koch.), Sowing Date(s), Plant Density(ies), Yield, Yield Components), Quality. IV