Bazı makarnalık buğday (triticum durum desf.) melezlerinin diallel analizi

Abstract

öz YÜKSEK LİSANS TEZİ BAZI MAKARNALIK BUĞDAY (Triticum durum Desf.) MELEZLERİNİN DİALLEL ANALİZİ Yüksel KAYA Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman : Doç. Dr. Ali TOPAL 2000, sayfa : 151 Jüri : Doç. Dr. Ali TOPAL : Doç. Dr. Bayram SADE : Yard. Doç. Dr. Süleyman SOYLU Bu çalışmada, üç makarnalık buğday çeşidi (Kızıltan-91, Ç-1252 ve Çakmak-79) ve bir hat (BDMM) olmak üzere 4 makarnalık buğday genotipi ile bunların resiprokal 12 Fi melezinden oluşan populasyonda çeşitli tarımsal karakterlerin kalıtımı araştırılmıştır. Denemede; ebeveynler ve melezlere ait bitki boyu, başak uzunluğu, başak ağırlığı, başakta dane sayısı, başakta dane ağırlığı, başakta başakçık sayısı, başak sıklığı, üst boğumarası uzunluğu, tek bitki dane verimi, başaklanma süresi, bin dane ağırlığı, camsılık, protein ve kül oram özellikleri ele alınmıştır. İncelenen özelliklerden bitki boyu, başak uzunluğu, başak ağırlığı, başakta dane sayısı, başak sıklığı ve üst boğumarası uzunluğu için eklemeli gen etkisi, başakta başakçık sayısı için hem eklemeli ve hemde eklemeli olmayan gen etkisi, diğer özellikler için ise eklemeli olmayan gen etkisi tespit edilmiştir. Yapılan analiz sonuçlarında Kızıltan-91 çeşidinde bitki boyu, tek bitki dane verimi ve protein oram özelliklerinde; Ç-1252 çeşidinde bitki boyu, başak uzunluğu, başak ağırlığı, başakta dane sayısı, başakta dane ağırlığı, başakta başakçık sayısı, başak sıklığı, üst boğumarası uzunluğu ve tek bitki dane verimi özelliklerinde;Çakmak-79 çeşidinde bitki boyu, başak sıklığı, başaklanma süresi ve camsılık özelliklerinde; BDMM'de ise bitki boyu, başak uzunluğu, başak ağırlığı, başakta dane sayısı, başakta dane ağırlığı, üst boğumarası uzunluğu, tek bitki dane verimi, başaklanma süresi, bin dane ağırlığı, camsılık ve protein oranı özelliklerinde Genel Kombinasyon Kabiliyeti değerleri önemli bulunmuştur. Populasyonda ele alman tüm karakterler için heterosis ve heterobeltiosis etkisi gösteren kombinasyonlar tespit edilmiştir. Başakta dane sayısı için en yüksek dar anlamda kalıtım derecesi bulunurken, diğer özellikler için bu değer 0.09 ile 0.85 arasında değişmiştir. Anahtar Kelimeler : Diallel analiz, makarnalık buğday, verim ve kalite özellikleri, genel ve özel kombinasyon kabiliyeti, resiprokal etki, kalıtım derecesi, heterosis, heterobeltiosis, korelasyon II

ABSTRACT Master Thesis DIALLEL ANALYSIS OF SOME DURUM WHEAT (TrMcum durum Desf.) CROSSES Yüksel KAYA Selçuk University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Field Crops Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Ali TOPAL 2000, pages : 151 Jury : Assoc. Prof. Dr. Ali TOPAL : Assoc. Prof. Dr. Bayram SADE : Assist. Prof. Dr. Süleyman SOYLU In this study, The inheritance of various agronomic characters in the population of 4x4 foil diallel crosses of the three varieties and one line in durum wheat were investigated. In this research; plant height, spike length, spike weight, kernel number per spike, kernel weight per spike, spikelet number per spike, spike density, peduncle length, grain yield per plant, days to heading, thousand kernel weight, yellow berry, protein ratio, and ash ratio were observed in all parents and their hybrid progenies. Additive gene actions were found to be significant for plant height, spike length, spike weight, kernel number per spike, spike density, and peduncle length, while both additive and non-additive gene actions were determined to be significant for spikelet number per spike and non-additive gene actions were found to be significant for other characters. IllGeneral combinig ability effects were obtained to be significant for plant height, protein, and grain yield per plant in Kiziltan-91 cultivar; for plant height, spike length, spike weight, kernel number per spike, kernel weight per spike, spikelet number per spike, spike density, peduncle length, and grain yield per plant in Ç-1252 cultivar; for plant height, spike density, days to heading, and yellow berry in Çakmak-79 cultivar; also for plant height, spike length, spike weight, kernel number per spike, kernel weight per spike, peduncle length, grain yield per plant, days to heading, thousand kernel weight, yellow berry, and protein ratio in the BDMM line. The hybrid combinastions which had significant heterosis and heterobetiosis effects were found for all observed traits. Narrow-sense heritability changed from 0.09 and 0.85 for all characterse while kernel number per spike had the highest narrow-sense heritability value (0.89). Key Words : Diallel analysis, durum wheat, yield and quality components, general and specific combining ability, resiprocal effect, heritability, heterosis, heterobeltiosis, correlation IV