Türkiye`de açık erişim, kurumsal arşivler ve akademik kütüphaneler

Abstract

Bilimsel literatürde `açık erişim' gerek kütüphanelerin gerekse araştırmacıların bilimsel yayınlara serbest erişmesini sağlayan yeni bir model olarak tanımlanmaktadır. Kurumsal arşivler ise bir kurumda görev yapan kişilerin yayınlarının kaydedilmesi, arşivlenmesi ve yönetimi için yeni bir yöntemdir. Kurumsal arşivlerin gelişimi açık arşiv çalışmalarının hızlanmasına neden olmuştur. Bu nedenle kurumsal arşivler ile açık arşiv girişimleri birbirleriyle yakından ilgilidir.Bu araştırmada Türk üniversitelerinde açık erişim kaynakların ve açık kurumsal arşivlerin durumunu saptamak, bu kaynaklarla ilgili hizmetleri ve bu hizmetlerin üniversitelerin web sitelerinin etki faktörleri üzerindeki etkilerini incelemek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda araştırmamızın temel hipotezi: `Türkiye'de açık erişim kaynaklardan bilgi hizmetleri sunan üniversitelerin Web Etki Faktörleri (WIF) daha yüksektir' şeklindedir. Betimleme yöntemi kullanılarak veri toplandı ve hipotezi kanıtlamak için webometrik tekniklerden ve MarketLeap'in LPC servisinden yararlanıldı.Çalışmamızın sonucunda elde edilen bulgular hipotezimizi desteklemektedir. Üniversitelerin yayımladıkları açık erişim dergi sayısı ve kurumsal arşivlerdeki kaynak sayısıyla WIF sıralamaları arasında bir ilişkinin olduğu ortaya çıkmıştır. Açık erişim bilgi kaynakları kütüphanelerin web siteleri aracılığıyla etkin bir biçimde hizmete sunulmamaktadır. Akademik kütüphanelerde açık arşiv oluşturmaya yetecek kadar dijital kaynak bulunmamaktadır. Türk üniversiteleri tarafından yayımlanan açık erişim dergiler değişik e-rehberlerde listelenmediklerinden görünürlük (dışarıdan olan bağlantı sayısı) sıralamaları çok düşüktür. Açık erişim dergilerin e-rehberlerde listelenmesinin üniversitelerin görünürlüklerini artırdığı saptanmıştır. Çalışmada Türk arşivlere bağlantıların sayısı az olmasına rağmen, bu arşivlerin kullanımı oranının yüksek olduğu ortaya çıkmıştır.Sonuç olarak kurumsal arşivlerin kurulması kütüphanelerin yanı sıra YÖK, rektörlükler, enstitüler, fakülteler, bölümler ve bilgi işlem merkezleri tarafından desteklenmeli, bütün üniversiteler tarafından yayımlanan açık erişim kaynakları harmanlayan bir arama motoru geliştirilmelidir.

In scientific literature, `Open Access? is defined as a new model providing free access to scientific publications for libraries and researchers. Institutional repositories are a new facility for recording, archiving and managing the publications of the persons who work for institutions. The development of institutional repositories has given rise to the acceleration of studies on open archives. Therefore, institutional repositories and open archives are closely related with each other.In this study, we aim to find out the circumstances of open access sources and institutional repositories in Turkish universities, to investigate the facilities concerned with these resources and examine the influence of these facilities on the Web Impact Factors (WIFs) of universities? web sites. The main hypothesis of our research is that `WIFs are higher for universities offering information services from open access sources in Turkey?. The survey method was used to gather data and webometric techniques and the LPC services of Market Leap were used to prove the hypothesis.Findings proved the hypothesis: there is a positive correlation between the number of open access journals that the universities publish and their ranks based on WIF values. Similarly, the higher the number of sources in universities? institutional repositories, the higher their ranks based on WIFs. Open access information sources are not put into service actively through the web sites of the Turkish university libraries. Academic libraries do not have enough digital resources to set up open repositories. Because of the fact that open access journals published by Turkish universities are not listed in different e-lists, the ranks of universities based on the visibility (the number of outside links to universities? web sites) are usually low. The listing of open access journals in e-guides tends to increase the visibility of universities. Despite th fact that links to open archives of Turkish universities were low, their usage rates were quite high.In conclusion, the establishment of institutional repositories must be supported by the Turkish Higher Education Council (YÖK), university rectorates, institutes, faculties, departments and data processing centers along with libraries, and a search engine harvesting all the resources available through institutional repositories and open archives must be developed.