Bezelye ebeveyn ve melezlerinde bazı tarımsal özelliklerin ve kalıtımlarının çoklu dizi analiz metoduyla belirlenmesi

Abstract

öz Doktora Tezi BEZELYE EBEVEYN VE MELEZLERİNDE BAZI TARIMSAL ÖZELLİKLERİN VE KALITIMLARININ ÇOKLU DİZİ ANALİZ METODUYLA BELİRLENMESİ Ercan CEYHAN Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Mevlüt MÜLAYİM 2003, Sayfa: 103 Jüri: Prof. Dr. Mevlüt MÜLAYİM Prof. Dr. Esvet AÇIKGÖZ Doç. Dr. Cafer Sırrı SEVİMAY Doç. Dr. Ali TOPAL Yrd. Doç. Dr. Ahmet TAMKOÇ Dört ticari yemeklik bezelye (Sprinter, Bolero, Manuel ve Karina) çeşidi ile üç bezelye (Bı, Bö, B12) hattı arasında 2000 yılında çoklu dizi analiz yöntemine göre melezlemeler (12 melez kombinasyonu) yapılmıştır. Fi generasyonu ve ebeveynler 2000- 2001 yılında ve F2 generasyonu ve ebeveynler ise 2001-2002 yılında Konya Ekolojik şartlarında kışlık olarak yetiştirilmiştir. Araştırmada kıştan çıkış oranı, bitki boyu, çiçeklenmeye kadar geçen süre, ilk bakla yüksekliği, bitkide dal sayısı, bitkide bakla sayısı, bakla eni, bakla boyu, baklada tane sayısı, tek bitki biyolojik verimi, tek bitki bakla verimi, tek bitki tane verimi, yüz tane ağırlığı, hasat indeksi, vejetasyon süresi, ham protein oranı, ham protein verimine ilişkin ölçüm, sayım, tartım ve analizler yapılmıştır. İncelenen özellikler için ebeveyn, Fi ve F2 generasyonlarında line x tester analiz yöntemine göre genel ve özel kombinasyon yetenekleri, heterosis ve heterobeltiosis değerleri, geniş ve dar anlamda kalıtım dereceleri ve özellikler arası ilişkiler tespit edilmiştir. Her iki generasyonda da tek bitki tane verimi ve F2 generasyonunda kıştan çıkış oranı özellikleri için eklemeli olmayan gen etkileri ve dar anlamda kalıtım dereceleri düşük olarak tespit edilmiştir. Her iki generasyonda da heterosis ve heterobeltiosis değerleri tek bitki tane verimi için pozitif olmuştur. F2 generasyonunda heterosis değeri kıştan çıkış oranı için pozitif iken, heterobeltiosis değeri ise negatif olmuştur. Sonuç olarak bu araştırmada; kışlık yemeklik bezelye ıslahında kullanılabilecek uygun ebeveyn ve melezler ile bunların bazı tarımsal özellikleri ve kalıtımları belirlenmiştir. ANAHTAR KELİMELER : Bezelye, Line x Tester Analizi, Verim ve Verim Komponentleri, Kıştan Çıkış Oranı, Genel ve Özel Kombinasyon Yetenekleri, Heterosis ve Heterobeltiosis.

ABSTRACT Ph.D. Thesis DETERMINATION OF SOME AGRICULTURAL CHARACTERS AND THEIR HEREDITY THROUGH LINEXTESTER METHOD IN PEA PARENTS AND CROSSES Ercan CEYHAN Selçuk University Gradutate School of Natural and Applied Science Department of Agronomy Supervisor: Prof. Dr. Mevlüt MÜLAYİM 2003, Page: 103 Jury: Prof. Dr. Mevlüt MÜLAYİM Prof. Dr. Esvet AÇIKGÖZ Assoc. Prof. Dr. Cafer Sırrı SEVİMAY Assoc. Prof. Dr. Ali TOPAL Assist. Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ The crosses by line x tester between four pea cultivars (Sprinter, Bolero, Manuel and Carina) and three pea lines (Bj, B6 and B]2) were made in 2000 growing season. The Fi hybrids together with the parents were evaluated during 2000-2001 and that of F2 populations were evaluated during 2001-2002 growing seasons at the Konya ecological conditions. In the research, winter hardiness, plant height, flowering period, first pod height, branches per plant, pods per plant, pod width, pod length, seeds per pod, biomass yield per plant, pod yield per plant, grain yield per plant, hundred seed weight, harvest index, numbers of days to harvest, crude protein content, protein yield per plant were measured, counted, weighted and analyzed in all parents and Fi hybrids and F2 populations. The general and specific combining ability, heterosis and heterobeltiosis, broad and narrow sense heritability and the correlation of parent, Fi hybrids and F2 populations, were calculated by using the line x tester method. Non-additive gene effects, and low narrow sense heritability degrees were both estimated for the grain yield per plant for both of the generations and additionally winter hardiness was also estimated for the F2 populations. The values of heterosis and heterobeltiosis were found to be positive in grain yield per plant for both Fj hybrids and F2 populations. In F2 populations, the heterosis was positive for winter hardiness, the heterobeltiosis was found to be negative. As a result suitable combinations and parents to be used in some agricultural characters and heritability breeding studies in winter pea were determined. KEY WORDS: Pea, Line x Tester Anaysis, Yield and Yield Components, Winter Hardiness, General and Specific Combination Ability, Heterosis and Heterobeltiosis.