Seyahatnamelere göre XVII. yüzyılda Karadeniz çevresinde günlük hayat

Abstract

Bu çalışma, seyahatnameler ışığında, XVII. yüzyılda Karadeniz çevresinde günlük hayatı belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaca ulaşmak için, bir Osmanlı seyyahı olan Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesiyle çağdaşı yabancı seyyahları karşılaştırma yoluna gidilmiştir. Avrupalı seyyahları belirlemeden önce tüm XVII. yüzyıl seyyahları taranmış, ardından Karadeniz çevresini gezenler belirlenerek Evliya Çelebi ile ortak kentlerde bulunanlar tespit edilmiştir.Muhteva Analizi yöntemi kullanılarak yapılan bu çalışmada, ana problem olan ?günlük hayat?ı oluşturan veriler belirlenmiş ve bu veriler bir bütünü oluşturacak şekilde kategorilere ayrılmıştır. Her bir kategori yöntemimize göre analize tabi tutulmuş ve şehirler bazında incelenerek karşılaştırma yöntemiyle, bir konuya içten bakış ve dıştan bakışın farklılığı ortaya konmaya çalışılmıştır.Tezimizin giriş bölümünde, bu çalışma konusunu neden seçtiğimiz açıklanmış, ardından, seçilen konunun öneminin altı çizilmiştir. Kullanılan yöntem ve seçilen seyahatnameler yine ayrıntılarıyla aktarılmıştır.Birinci bölümde Osmanlı İmparatorluğu'nun ve Karadeniz çevresinin dönem içindeki durumunun anlatılmasının ardından gerekçeleriyle birlikte çalışma konusu olan beş şehirden söz edilmiştir.İkinci bölümden Altıncı bölümün sonuna kadar her bölüm, günlük hayatın ana başlıklarını oluşturmaktadır. Bu bağlamda, altı bölümün her biri (alt başlıklarıyla birlikte) günlük hayatı oluşturan ana öğeler olmakla beraber, muhteva analizi kapsamında birer kategoridirler. Bu kategorilerin her biri hem bağımsız birer konu hem de bir bütünü oluşturan parçalardır.Bu çalışma sonucunda, bir şehirde günlük hayatı belirleyen kavramların ortak olduğu, günlük hayatın, ev içinde ve dışında farklılık gösterdiği ve mahalle çevresinde oluşan bu hayatın ?imaret (hayrat) sisteminde? yer aldığı tespit edilmiştir.Yedinci ve Sonuç bölümlerinde ise olaya içten bakış ile dıştan bakışın farklılığı verilerek tezimiz sonuca bağlanmıştır. Bu iki bölümün sonunda seyahatnamelerin kaleme alınmasında işin içine öznelliğin girdiği ve her seyyahın gördüklerini kendi bakış açıları, meslekleri hatta dinlerine göre yorumladıkları tespit edilmiştir.Anahtar Sözcükler: Muhteva Analizi, Seyahatnameler, Günlük Hayat, Sinop, Samsun, Amasya, Tokat, Trabzon.

The aim of this study is to define the daily life around the Black Sea region in the XVIIth century, in the light of Seyahatnames. In order to achieve this, we followed the method of comparison by choosing Evliya Çelebi, an Ottoman traveller and his contemporary foreign travellers as the main travellers to compare. Before pointing out European travellers, the literature belonging to all travellers, who have visited the same cities as Evliya Çelebi, have been reviewed.In this study, by using the method of Content Analysis, data which compose our main problematic ?daily life? have been determined and categorised to construct whole population. Each category has been analysed according to our method and examined on the city basis with comparison method, and at the end, we tried to articulate the differences between inside and outside views.In the preface of our thesis, we have demystified the reasons of choosing this study, and underlined the importance of the subject. Our method and Seyahatnames which we chose and used, have been discussed in detail.In the first chapter, after explaining the situation of Ottoman Empire and Black Sea region in that time, we have discussed 5 main cities of our study by defining the reasons of choosing them.Starting with the second chapter till the end of the sixth one, each chapter composes main titles of daily life. Hence, each of the six chapters is a main element of the daily life as well as being a category in our Content Analysis. Each of these categories are both independent subjects and pieces of a whole.As a result of this study, we confirmed that, concepts which determine daily life are common; daily life in the house and outside of it is different; and daily life which is formed around neighbourhood holds a place in the system of ?imaret (hayrat)?.In the seventh chapter and in the conclusion, by giving the differences between inside and outside views, we arrived to a conclusion of our thesis. At the end of this two parts, we concluded that subjectivity has incured while writing up Seyahatnames. More over, it has been noted that the travellers have commented their annotations according to their own point of views, jobs and mostly religion.Key Words: Content Analysis, Seyahatnames, Daily Life, Sinop, Samsun, Amasya, Tokat, Trabzon.