The effects of cultural affinity/distance on the translation of postcolonial literature: Salman Rushdie`s Shame

Abstract

Bu tezin amacı, kültürel yakınlık ve uzaklığın özellikle sömürgecilik sonrası metinlerde kullanılacak çeviri stratejilerinin seçilmesinde oynadığı rolü araştırmaktır. Bu amaçla Salman Rushdie'nin Utanç adlı romanı, sömürgecilik sonrası edebiyata ait özellikleri ve kültüre özgü sözcüklerin çevirisi bağlamında incelenmiştir. Salman Rushdie'nin basılan 3. kitabı olan Utanç postmodernizm ve büyülü gerçekçiliğin yanısıra yeni sözcükler türetme, kültüre özgü kelimeler, kasıtlı dilbilgisi yanlışları ve bileşik sözcükler gibi yenilikçi bir tarzı sentezleyen kendine özgü sömürgecilik sonrası nitelikleriyle karmaşık çeviri problemleri ortaya koymaktadır. Bu özelliklerin tümünün çeviri yoluyla aktarılması güçtür fakat yazarın kendi kültürünün ve kimliğinin tanınması için kullandığı bu özelliklerin aktarılması elzemdir. Bu noktada çeviri kilit rol oynamaktadır. Kültürel yakınlık ve uzaklık kavramları bu çalışmaya Utanç adlı roman vasıtasıyla dahil edilmiş ve örneklendirilmiştir. Türk kültürünün Pakistan/Hint kültürüne İslami geleneklerin etkisinin güçlü biçimde hissedildiği alanlarda yakın olduğu farz edilirken Fransız kültürünün bahsi geçen kültürlere uzak olduğu varsayılmıştır. Kültürel yakınlık ve uzaklığın etkilerini göstermek amacıyla romandaki kültürel öğeler Arapça/Farsça ve Hintçe/Urduca olmak üzere iki alt başlıkta toplanmıştır. Bu sayede iki çevirmenin kullandığı stratejiler değerlendirilmiş ve Türk ve Fransız çevirmenlerin sömürgecilik sonrası metinlere yaklaşımları gözler önüne serilmiştir.Sömürgecilik sonrası edebiyat, güç ilişkileri ve ideoloji ile iç içe olduğundan Lawrence Venuti'nin ?yabancılaştırma? ve ?yerlileştirme? yaklaşımları tezin amacına uygun oldukları için bu çalışmanın bel kemiğini oluşturmaktadır. Bu çalışmada kültürel öğeler bağlamında çevirmen kararlarını ortaya koymak ve bu kararları açıklamak amacıyla Javier Franco Aixela'nin kültürel öğelerin sınıflandırılmasına ilişkin çalışması Venuti'nin yaklaşımına ek olarak kullanılmıştır.Yapılan çözümleme sonucu, bir ?yabancılaştırma? yaklaşımı olan ?tekrarlama? yönteminin Batı-Doğu hiyerarşisini yıkmak için kültürel içeriği mümkün olduğunca aktarma amacıyla iki çevirmen tarafından en sık başvurulan yöntem olduğu sonucuna varılmıştır. Yine de ?tekrarlama? stratejisi, uygulanan tüm stratejilerin yalnızca %40'ını oluşturmaktadır. Bu da, çevirmenlerin yaptıkları çevirinin anlaşılır olması için çaba gösterdikleri ve bu amaçla çeşitli yöntemler uyguladıklarını göstermektedir. Türkçe ve Fransızca çevirilerin arasında göze çarpan bir farklılık Fransız çevirmenin bir ?metin dışı açıklama? yöntemi olan dipnotu kullanmasıdır. Bu yöntem Fransız çevirmen tarafından ortalama %29 oranında kullanılırken, Türk çevirmen bu yönteme hiç başvurmamıştır. Bu seçim, çevirmenin görünmezliğiyle ya da editör, yayınevi, edebi çevreler ve okurlar gibi yetkili kurum ve kişilerin çeviride görünmezlik isteğiyle bağlantılı olabilir.

This thesis aims at exploring the role that cultural affinity and cultural distance play in the selection of translation strategies, particularly in a postcolonial text. To achieve this principal aim Salman Rushdie?s Shame is examined, placing special emphasis on its postcolonial nature and on the translation of culture-specific items used by the author. Shame, the third published novel of Salman Rushdie, presents complicated translation problems due to its unique postcolonial features which combines postmodern and magic realist aspects with the innovative style of the author such as neologisms, culture-specific items, deliberate grammar mistakes and compound words. It is hard to accomplish the complete transfer of these features, yet it is absolutely crucial to do so since for the postcolonial author these features are the only way of attesting his culture and identity. At this point, translation constitutes the key element of this process. The concepts of cultural affinity and cultural distance are included and exemplified in this study via Turkish and French translations of the novel Shame. It is assumed that Turkish culture is similar to Pakistani/Indian culture in fields which are strongly connected to Islamic traditions and that French culture remains distant to the mentioned cultures. In order to demonstrate the effects of cultural affinity and distance, the culture-specific elements found in the novel are categorized into two; Perso- Arabic cultural terms and Hindi-Urdu cultural terms. By doing so, the strategies used by both translators are evaluated and the stance of Turkish and French translators to postcolonial literature is revealed.As postcolonialism implies power relations and ideology, Lawrence Venuti?s foreignizing and domesticating approaches form the backbone of this study since they suit well to the objectives of this thesis. In addition to Venuti?s approach, this study also incorporates Javier Franco Aixela?s categorization of culture-specific items with an aim to categorize and explain the translator?s decisions on cultural terms. The primary conclusion derived from the analysis carried out is that ?repetition? ? a foreignizing method- is the most employed strategy by both translators due to the attempt of the translators to transfer as much as possible the cultural content in order to subvert the hierarchies of West over East. Still, repetition strategy on average only makes up 40% of all the strategies adopted which shows that translators also strive for comprehensibility and for this reason they employ various strategies. One striking difference between Turkish and French translations is the use footnotes which is an extra-textual gloss strategy by the French translator. While this strategy constitutes on average 29% of the methods used by the French translator, Turkish translator has never adopted this strategy. This fact may be linked to pervasive invisibility attempts of the translator or that of other authorities such as the editors, publishers, literary circles or readership.