Mikrohavza ölçeğinde farklı arazi örtüsü ve kullanımlarında arazi tahribatının değerlendirilmesi: Narman alabalık mikrohavzası örneği

Abstract

Toprak bozulması, toprakların mevcut ve/veya gelecekteki faydalanma kapasitesini düşüren bir süreç olarak tanımlanmaktadır. 2014 yılı UNCCD raporuna göre; toprak bozulması dünyayı tehdit eden en önemli sorunlardan biri olarak, Dünya kara alanının %25'inde, 168 ülkede 1,5 milyar nüfusu doğrudan tehdit etmekte, her yıl 12 milyon hektar tarım arazi bozulmakta ve 5,2 milyon hektar orman arazisi ise yok olmaktadır. Bu çalışmada Alabalık Mikro havzasında farklı kullanım ve yönetim altındaki arazilerde toprak bozulması etki faktörünün alansal değişiminin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla; farklı jeomorfolojik birimler, ana materyaller, arazi kullanım ve yönetim şekilleri incelenmiştir. Toprakların bazı fiziksel, kimyasal ve hidrolojik özellikleri ile erozyon eğilimlerini belirlemek için farklı arazi kullanım ve yönetim altındaki alanlar (tarım, orman ve mera) dikkate alınarak mikrohavzayı temsil eden 50 noktada toprak örneklemesi yapılmış ve farklı arazi türlerine göre 6 noktada toprak profili açılmıştır. Amprik Bayesian Krigleme yöntemi ile çalışma alanında örnekleme yapılamayan noktalar için tahmin yapılmıştır. Elde edilen tüm verilerin değerlendirilmesinde Türkiye Çölleşme Modeli çölleşme kriter ve göstergeleri kullanılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda Alabalık mikro havzasının 1,58 indis değeri ile çölleşme bakımından yüksek risk sınıfı içerisinde yer aldığı tespit edilmiştir. Havzada arazi kullanım değişikliklerinin çölleşme riskini artıran en önemli faktör olduğu belirlenmiştir.

Soil degradation is defined as a process that reduces the present and/or future utilization capacity of soils. According to the 2014 UNCCD report; as one of the most important threats to the World, soil degradation directly threatens about 25% of the World's land area and 1.5 billion inhabitants in 168 countries, on the other hand, 12 million hectares of agricultural land is degraded each year and 5.2 million hectares of forest land is destroyed. In this study, it was aimed to determine the spatial change of soil degradation impact factor in areas under different use and management in Alabalik Micro Basin. For this purpose; different geomorphological units, parent materials, land use and management patterns were examined. 50 soil samples were collected by taking into consideration the different physical land use and management areas (agriculture, forest and pasture) to determine some physical, chemical and hydrological characteristics and erosion tendencies of the soils within the watershed. In addition, 6 soil profiles on three different land use type were digged. The Empirical Bayesian Kriging method was used for interpolation. The desertification criteria and indicators of the Turkey Desertification Model were used in evaluating all the data obtained. It was obtained that Alabalik Micro Basin is in high-risk class in terms of desertification with an index value of 1.58. Land use changes in the basin were identified as the most important factor increasing the risk of desertification.