Diallel melezleme yöntemiyle bor noksanlığına toleranslı arpa ıslahında kullanılabilecek uygun ebeveyn ve melezlerin tespiti üzerine bir araştırma

Abstract

Konya ekolojik şartlarında yürütülen bu çalışmada Bor'a tepkileri farklı olanAnadolu-86 (çok dayanıklı), Obruk-86 (dayanıklı), Tarm-92 (orta dayanıklı) veBülbül-89 (çok hassas) arpa çeşitleri ve bunların 4 X 4 tam diallel melez setindenelde edilen F1 genotipleri Kontrol (B0), 0.15 kg B/da (B1) ve 0.3 kg B/da (B2) bordozlarında yetiştirilerek bazı verim ve verim unsurları incelenmiştir. ncelenenözellikler bakımından genotiplerin genel ve özel kombinasyon kabiliyetleri, heterosisve heterobeltiosis değerleri, geniş ve dar anlamda kalıtım dereceleri belirlenmiştir.Araştırmada başakta fertil başakçık sayısı, bin dane ağırlığı ve tek bitki daneverimi özelliklerinde eklemeli olmayan gen etkilerinin hakim olduğu tespitedilmiştir. Bu araştırma sonucuna göre düşük bor içeren topraklarda ( 0.3 kg B/da )başakta fertil başakçık sayısının ve tek bitki dane veriminin artırılmasında Bülbül-89,bin dane ağırlığının artırılmasında ise Anadolu-86 ve Obruk-86 çeşitlerinin uygunebeveynler olduğu belirlenmiştir.Geniş ve dar anlamda kalıtım dereceleri sırasıyla başakta fertil başakçık sayısıiçin 0.90 ve 0.04, bin dane ağırlığı için 0.91 ve 0.09 ve tek bitki dane verimi için 0.88ive 0.18 olarak tespit edilmiştir. Başakta fertil başakçık sayısı, bin dane ağırlığı ve tekbitki dane verimi için eklemeli olmayan gen etkilerinin hakim olması, dar anlamdakalıtım derecelerinin düşük olması ve melez gücü değerlerinin negatif çıkmasınedeniyle bu özellikler için seleksiyona ileri generasyonlarda başlanılmasının uygunolacağı kanaatine varılmıştır.ANAHTAR KEL MELER: Arpa, Bor, Diallel Analiz, Genel ve ÖzelKombinasyon Kabiliyeti, Kalıtım, Heterosis veHeterobeltiosisii

This study was conducted to determine some yield and yield components ofF1 genotypes by 4 x 4 full diallel crosses and parents of 4 different barley cultivars(Anadolu-86: more resistant to boron, Obruk-86: resistant to boron, Tarm-92:moderate resistant to boron, Bülbül-89: more sensitive to boron) in Konya ecologicalconditions.Barley cultivars and F1 plant were grown at control (B0), 0.15 kg-1 boron (B1)and 0.3 kg-1 boron (B2) levels. General and spesific combining ability, heterosis andheterobeltiosis, broad and narrow sense heritability of parent and crosses weredetermined. Non-additive gene effects were estimated for fertile spikelet pers spike,thousand kernel weight and grain yield per plant. Bülbül-89 was the suitable parentfor high grain yield per plant and fertile spikelet pers spike; Anadolu-86 and Obruk-86 cultivars were the suitable parent for thousand grain weight in low boron contentsoils.iBroad and narrow sense heritability were 0.90 and 0.04 for fertile spikelet perspike, 0.91 and 0.09 for thousand grain weight, 0.88 and 0.18 for grain yield perplant. Non-additive gene effects, low narrow sense heritability and negative hybridperformans were found for fertile spikelet per spike, thousand grain weight and grainyield per plant so that the latest generations were suitable for selection of thischaractersKEY WORDS : Barley, Boron, Diallel Analysis, General and SpesificCombination Ability, Heritability, Heterosis andHeterobeltiosisii