Kadın üniversite öğrencilerinde yeme tutumlarının mükemmeliyetçilik, sosyotropi-otonomi, üstbilişler, duygulara ilişkin inançlar, duygusal zorlanmaya toleranssızlık ve kaçınma ile ilişkisi: Yatkınlaştırıcı ve sürdürücü faktörlere dayalı bir model önerisi

Abstract

Mevcut çalışmada yeme bozukluklarının ortaya çıkması ve sürdürülmesinde rolü bulunan bir dizi değişkenin önerilen model çerçevesinde incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, ön çalışma kapsamında Duygulara İlişkin İnançlar Ölçeği, Duygusal Zorlanmaya Toleranssızlık İndeksi ve Bilişsel-Davranışsal Kaçınma Ölçeği?nin psikometrik özellikleri üniversite öğrencilerinden oluşan örneklemde incelenmiş, ölçeklerin kabul edilebilir düzeyde geçerli ve güvenilir olduğu ortaya konmuştur. Asıl çalışma kapsamında ise, farklı üniversitelere devam etmekte olan kadın öğrencilerden (N= 759) veri toplanmıştır. Asıl çalışma kapsamında ilk olarak, çeşitli demografik özelliklerin farklı yeme tutumları üzerindeki etkileri incelenmiş, ardından oluşturulan yeme tutumu gruplarının (bulimik, kısıtlı, duygusal ve işlevsel olmayan genel yeme tutumu düşük ve yüksek gruplar) geçerliğini sınamak amacıyla demografik bilgi formunda yer alan yeme ile ilişkili sorular açısından gruplar karşılaştırılmıştır. Üçüncü olarak, araştırmanın temel amaçları doğrultusunda, bulimik, kısıtlı, duygusal ve işlevsel olmayan genel yeme tutumu düşük ve yüksek katılımcılardan oluşturulan gruplar araştırmanın temel değişkenleri olan mükemmeliyetçilik, sosyotropi-otonomi, üstbilişler, duygulara ilişkin inançlar, duygusal zorlanmaya toleranssızlık ve kaçınma açısından karşılaştırılmış, MANCOVA sonuçları ilgili yeme tutumları düşük ve yüksek grupların değişkenlerin çeşitli alt boyutları açısından birbirlerinden farklılaştıklarını ortaya koymuştur. Son olarak, araştırmada önerilen ve değişkenlerin bir arada bütüncül olarak ele alındığı model farklı yeme tutumları açısından Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) analizi kullanılarak incelenmiştir. YEM analizi sonuçları mükemmeliyetçilik, sosyotropi ve otonominin üstbilişler, duygulara ilişkin inançlar ve duygusal zorlanmaya toleranssızlığı yordadığına; anılan bu üç bilişsel özelliğin kaçınmayı arttırdığına; kaçınmanın ise bulimik, duygusal ve işlevsel olmayan genel yeme tutumlarını yordadığına ilişkin hipotezleri desteklemiştir. Kısıtlı yeme ile kaçınma arasında ilişki bulunmamıştır. YEM kapsamında ayrıca üstbilişler, duygulara ilişkin inançlar, duygusal zorlanmaya toleranssızlık ve kaçınmanın bağımsız değişkenler ile çeşitli yeme tutumları arasındaki ilişkideki aracı rolleri de incelemiş; sonuçlar mükemmeliyetçilik, sosyotropi ve otonomi ile bulimik yeme tutumu arasındaki ilişkinin tümüyle; duygusal ve işlevsel olmayan genel yeme tutumu arasındaki ilişkinin ise kısmen anılan aracı değişkenler tarafından açıklandığını ortaya koymuştur. Çalışmanın bulguları alanyazın ışığında tartışılmış, yeni çalışmalar için öneriler ve bulguların klinik doğurguları değerlendirilmiştir.

This study aimed to investigate a model consisting of several variables playing a role in the development of eating disorders. Preliminary research investigated the psychometric properties of Beliefs About Emotions Questionnaire, Distress Intolerance Index and Cognitive-Behavioral Avoidance Questionnaire in a university student sample. The results showed that the reliability and validity of the scales were acceptable. The main study consisted of female students (N = 759) attenting to several different universities. Firstly, the effect of several demographic variables on different eating attitudes were examined. With this aim, eating attitude groups (high and low groups on bulimic, restricting, emotional and dysfunctional general eating attitudes) were formed and the validity of the groups were tested by comparing the groups with each other with respect to the questions related to eating attitudes in the demographic information form. Another main goal of the study was to compare the high and low groups of bulimic, restricting, emotional and general dysfunctional eating attitudes with respect to perfectionism, sociotropy-autonomy, metacognitions, beliefs about emotions, emotional distress intolerance and avoidance. Results of MANCOVA analyses showed that high and low groups of eating attitudes differed from each other on several subscales. Lastly, a comprehensive model consisting of the variables of interest was tested via Stuructural Equation Modeling (SEM). SEM results revealed that perfectionism and sociotropy-autonomy predicted metacognitions, beliefs about emotions and emotional distress intolerance, these three cognitive factors then elevating the levels of avoidance. Avoidance in return predicted bulimic, emotional and general dysfunctional eating attitudes. On the other hand, there was not a significant relationship between restricting eating and avoidance. Mediator role of metacognitions, beliefs about emotions, emotional distress intolerance and avoidance were also investigated with SEM. Results showed that the relationship between perfectionism, sociotropy-autonomy and bulimic eating attitude was fully mediated whereas the relationship between emotional ad general dysfunctional eating attitude was partially mediated by the mediator variables. The findings of the study were discussed with respect to the relevant literature, and suggestions for future studies as well as clinical implications of the results were evaluated.