Anrede und begrüssungswörter im Deutschen und im Türkischen. Ein beitrag zur kontrastiven lexikologie und semantik

Abstract

Hitap şekilleri ve lakap kullanımı, çoğunlukla insanlar arasındaki ilişki, yakınlık ve iletişimi yansıtan; insanların birbirleri arasındaki etkileşimi kuvvetlendiren ifade şekilleridir. Çalışmamda özellikle köy ve kırsal kesim yaşantısını konu alan almanca ve türkçe eserlerdeki lakap kullanımlarına ve hitap şekillerine ağırlık vermekteyim. 21 Haziran 1943, Soyadı Kanununun Kabulünden önce aralarında çok yakın geleneksel bağlar olan ve ataerkil bir yaşam biçimine sahip olan kırsal kesim halkı, yeni doğan çocuklarına genelde dedelerinin, babalarının, annelerinin ninelerinin ya da herhangi bir aile büyüğünün adını vermekteydiler. Dolayısıyla aynı isimler sürekli kullanılmaktaydı. Bu nedenle insanlara çeşitli özellikleri göz önünde bulundurularak, lakaplar verilmeye başlandı. İnsanların fiziksel, psikolojik ve karakter özelliklerinin yanı sıra yaşam tarzları, hayata bakış açıları ve insan ilişkileri de lakap kullanımında göz önünde bulundurulan etkenlerden olmuştur.Bu çalışmada lakap kullanımı ile ilgili araştırma yapılmak üzere üç adet türkçe ve dört adet almanca eser incelenmiştir. Türk dilinde lakap kullanımlarına daha sık rastlandığı için, almanca eser sayısı daha fazla tutulmuştur. Türk ve alman yaşam tarzı ve kültürel farklılıkları incelenen eserlerde su yüzüne çıkarılacak ve türklerin ve almanların lakap kullanımında hangi özellikleri göz önünde bulundurduklarına ve ne tür seçimler yaptıklarına yorumlar getirilecektir. Türklerde aile, akraba ve insan ilşkilerinin daha geleneksel, soya dayalı ve iç içe olduğu gözlenmekte ve buna bağlı olarak da hitap şekilleri kullanımına daha sık başvurulmaktadır ayrıca daha samimi ve doğal kullanımlar göze çarpmaktadır. Alman dilinde ise lakap kullanımlarının, incelenmiş eserlerden de anlaşılacağı üzere, daha seyrek olduğu bilinmektedir ve almanların lakap kullanımında daha resmi ve mesafeli kullanımları tercih ettikleri görülmektedir.Her ne kadar türk ve alman toplumunda lakap kullanım sıklığı farklı olsa da, insanlar birbirlerine olan sevgi, nefret, yakınlık, bağ, kin ve bağlılık gibi duygularını ifade etmek için lakap kullanımına başvurmaktadırlar. Bu çalışmada de türk ve alman dilinde kullanılan farklı ve özgün hitap şekilleri, bunların kullanım sıklığı, kullanım alanları ve oluşum özellikleri farklı yöntemlerle ortaya çıkartılacaktır.Anahtar Sözcükler: Lakap, Hitap Şekilleri, Sosyal yaşam, Lakap kullanım çeşitliliği, Lakap kullanım sıklığı.

Ways of addressing and using sobriquet mostly reflect relationship, proximity and communication among people; and they are types of expression which enhances interaction among them. This present study particularly emphasizes sobriquet usages and ways of addressing within the German and Turkish publications which is about country life. Country side dwellers who hold traditional affiliation among themselves before the Surname Law issued on 21st June 1943, and who have been continued patriarchal life style, were naming their newborn children with their grandparents, fathers, mothers or any other family ancestor. Accordingly, same names have repeatedly been used. Therefore, people were given sobriquets based on their several prominent characteristics. There are other sobriquets determining factors beside people?s physical, psychological, and personality such as their way of life, perspective on life, and human relationships as well.In this study, three Turkish and four German publications were reviewed to make research about sobriquet usage. Since there are more frequent sobriquet usages in Turkish, more German publication was investigated. In this study in which Turkish and German life styles and cultural differences were investigated, types of sobriquet selection of both Turks and Germans and which characteristics were considered in selection of sobriquets were interpreted. It is observed that among Turkish community, family, relative and personal relationships are traditional and rely on their lineages and nested one in another; accordingly they apply using variety of ways of addressing more frequently. Furthermore, it is evident that there are more sincere and natural usages. On the other hand, in German, as it can be deducted from the reviewed publications, sobriquet usages are less frequent; and they prefer more formal and distant.Although sobriquet usages in Turkish and German societies differ from each other, members of these societies use sobriquets to express their feelings to each other about love, hatred, intimacy, ties, grudge and dependence. This study reveals different and original ways of addressing in Turkish and German languages, their usage frequency, usage areas, and formation characteristics through several methods.Keywords: Sobriquet, way of addressing, social life, variety of sobriquet usage, frequency of sobriquet usage.?