Çevre ve uluslararası ticaret ilişkisi: Tüketim kaynaklı sınıraşan kirlilik ve asimetrik kirlilik algısı

Abstract

Çevre ile uluslararası ticaret arasındaki ilişki, 1970'li yılların başında iktisatçıların ilgisini çekmeye başlamıştır. Dünya ticaret hacminin hızlı biçimde artması ve çevre sorunlarının gün geçtikçe ağırlaşması ve sürdürülebilirlik kaygılarının doğal bir sonucu olarak çevre ile uluslararası ticaret arasındaki bağlantı, günümüzde çok sayıda araştırmanın odak noktasında bulunmaktadır. Yazında karşılaşılan ilk kuramsal çalışmalar tam rekabet ve ölçeğe göre sabit getiri varsayımları altında çözümleme yapan modelleri kullanmaktadır. Ölçeğe göre artan getiri ve eksik rekabet piyasalarını göz önünde bulunduran yeni uluslararası ticaret kuramı modellerinin geliştirilmesi sonucunda, son yıllarda yapılan çalışmalarda bu tip modeller daha sık kullanılır olmuştur. Görgül yazında ise çevre ile uluslararası ticaret arasındaki ilişki çeşitli biçimlerde incelenmektedir. Çevresel Kuznets Eğrisi, Kirlilik Sığınağı Hipotezi ve Porter Hipotezi başlıkları altında tartışılabilecek görgül çalışmalar, söz konusu ilişkinin karmaşık yapısını veriler ışığında ortaya koymaya çalışmaktadır. Bu çalışma, firmalar ve ülkelerin stratejik davranış gösterdikleri varsayımı altında farklı çevre duyarlılıklarına sahip ülkelerin ticaret politikaları ile çevre önlemleri arasındaki ilişkilerin ortaya konulmasını ve tüketim kaynaklı sınıraşan çevre kirliliğinin varlığında, ülkeler arasında ortaya çıkacak denge ticaret rejimleri ile çevre duyarlılığı arasındaki etkileşimin saptanmasını amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra, tüketim kaynaklı sınıraşan kirliliğin bulunduğu bir dünyada, Dünya Ticaret Örgütü kurallarına uygun bir iç politika aracı kullanılmasının, farklı çevre algıları olan ülkeler arasındaki ticaret serbestleşmesine yönelik etkileri ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmada, ticaret sonucunda tüketim kaynaklı kirlilik algısının ortaya çıktığı bir dünyada, her birinde türdeş bir mal üreten birer firma olan ve çevre duyarlılığı dışında özdeş olan iki ülkenin bulunduğu bir stratejik çevre politikası modeli kullanılmaktadır. Çalışmanın sonuçları, Nash tipi ticaret politikaları (ithalat tarifesi) ve Nash tipi iç politikaların (ayrımcı olmayan ürün vergisi) tüketim kaynaklı sınıraşan kirlilik durumunda kirliliği önlemek için kullanılabileceğini ortaya koymaktadır. Çalışmada, ülkelerin çevre duyarlılıklarındaki farklılıkların dengede farklı ticaret rejimlerine neden olabileceği ve serbest ticaretin, ancak düşük çevre duyarlılığı düzeylerinde sürdürülebileceği gösterilmiştir. Ayrıca, ayrımcı olmayan bir ürün vergisi, politika aracı olarak kullanılabildiğinde, serbest ticareti sürdürmenin kolaylaştığı; ancak bu durumun, benzer çevre duyarlılığına sahip ülkeler için geçerli olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.Anahtar SözcüklerÇevre kirliliği, Sınıraşan kirlilik, Tüketim, Uluslararası ticaret, Anlaşmasız politika,Serbest ticaret

Economists engaged the relationship between the environment and trade in the early 1970s. As a result of increased trade volume, and environmental problems and sustainability concerns, the environment and trade nexus has become the focal point of a vast amount of researches. The first examples of the theoretical literature on this issue are the studies using trade models which depend on perfect competition and constant returns to scale. As a result of the emerging new trade theory models focusing on increasing returns to scale and imperfect competition, recent studies use more often these type of models in scrutinizing the environment and trade relationship. This relationship has been studied in various forms in the empirical literature. The empirical studies seeking for evidence for the complex structure of the environment-trade relationship can be considered under three hypotheses, namely, Environmental Kuznets Curve Hypothesis, Pollution Haven Hypothesis and Porter Hypothesis.This study aims to show the relationship between trade policies of countries having different environmental awareness, and environmental concerns; and to identify the interaction between equilibrium trade regimes and environmental awareness in the presence of consumption-based transboundary pollution when firms and countries act strategically. Moreover, this study shows the effects of employing a commodity tax as a domestic environmental policy instrument which comply with the rules of the World Trade Organization on trade liberalization. This study uses a strategic trade policy model with two countries which are identical except their environmental awareness, and two firms (one in each country) which produce a homogenous good. Results suggest that Nash trade policies (import tariffs) and Nash domestic policies (non-discriminatory commodity taxes) can be used to avoid pollution in the presence of consumption-based transboundary pollution. Another finding shows that difference in environmental awareness between countries leads to different trade regimes maintained in equilibrium and free trade is possible only if the environmental awareness is sufficiently low. Moreover, the study shows that a non-discriminatory commodity tax facilitates free trade under the condition that the countries have similar environmental awareness.Key WordsEnvironmental pollution, Transboundary pollution, Consumption, International trade,Non-cooperative policy, Free trade