Translation and adaptation of English song lyrics into Turkish between 1965 - 1980: Analysis within the framework of Polysystem Theory and song translation strategies

Abstract

Şarkı çevirisi, yabancı şarkı sözlerinin, orijinal halinin ritim ve melodisinin korunarak erek dile çevrilmesi ve uyarlanmasına işaret eden geniş kapsamlı bir terim olup çeviribilim çalışmalarında son zamanlarda ele alınan bir konu alanıdır. Şarkı çevirileri ve uyarlamaları, hedef toplumun sosyokültürel yaşamının çeşitli yönlerinde değişiklikleri beraberinde getirir. Bu durum, Türkiye bağlamında da izlenmektedir. Bu sebeple, bu çalışmada 1965-80 yılları arasındaki İngilizce şarkıların Türkçe'ye çeviri ve uyarlamalarının, Türk müzik sistemini sosyokültürel açıdan nasıl etkilediği ve bu çeviri ve uyarlamaların nasıl yapıldığı nicel ve nitel açıdan araştırılmıştır. Bu amaçla, seçilen İngilizce şarkılar makro ve mikro düzeyde incelenmiştir. Makro düzeyde, bu şarkıların çeviri ve uyarlamaları Çoğuldizge Kuramı çerçevesinde ele alınmış, pop müziğin Türk müzik sistemine yeni bir tür olarak girişi ve o dönemde Türkiye'deki müzik, sosyokültürel bağlamda bir sistem olarak değerlendirilmiştir. Mikro düzeyde ise, seçili şarkıların çeviri ve uyarlamaları daha ayrıntılı olarak Low'un şarkı çevirisi kategorileri ve beş ilkesi doğrultusunda çalışılmıştır. Mikro analiz, nitel ve nicel analizden oluşmaktadır. Bu aşamada, seçilmiş 35 şarkı sözü Low'un uyarlama, çeviri ve yerine koyma kategorileri çerçevesinde incelenmiştir. Nitel analiz kapsamında, 10 şarkı sözünde saptanan stratejilere ayrıntılı bir şekilde yer verilmiştir. Nicel analiz kapsamında, 35 şarkı sözünün incelenmesinden elde edilen veriler şekil ve tablolar halinde sunularak, bu yıllar arasındaki şarkı çeviri ve uyarlamalarındaki genel eğilimler ortaya konulmuştur. Nitel analiz sonuçları da, pop müzik türünün Türk müzik sistemine girişini sağlayan şarkı çevirisi stratejilerine ışık tutmuştur. Çalışmadan elde edilen sonuçlar, Türkiye'de İngilizce şarkıların çeviri ve uyarlamalarının sayısında 1965-80 yılları arasında artış olduğunu; bu durumun, müzik sisteminde değişikliklere neden olduğunu göstermiştir. Aynı zamanda, İngilizce şarkıların sözü edilen yıllar arasında Türkçeye aktarılmasında en çok kullanılan eğilimin, uyarlama stratejisi olduğunu; bunu, yerine koyma ve çeviri stratejilerinin izlediğini ve pop müziğin, Türk müzik sistemine yeni bir tür olarak girerek Türk insanının yaşamını etkilediğini ortaya koymuştur.

Song translation is a broader term used for the translations and adaptations of foreign song lyrics into target language preserving the rhythm and melody of the original song, which is a newly emerging subject field handled within the frame of translation studies. Song translations and adaptations bring about changes in various aspects of the sociocultural life of the target society, which has also been the case in Turkey. Thus, the aim of this study was to explore how the translations and adaptations of the English songs in the period between 1965-80 affected the music system within the sociocultural context in Turkey and how these translations and adaptations were made quantitatively and qualitatively. To this end, selected English songs were analyzed at macro- and micro-level. At the macro-level, the analyses of the translations and adaptations of these songs were conducted within the framework of Polysystem Theory, and the music in Turkey at that period was evaluated as a system within a sociocultural context, together with the introduction of pop music into this music system as a new genre. At the micro-level, translations and adaptations of the selected songs are studied in a relatively detailed manner in line with Low's categorization and his Pentathlon principles on song translation. The micro-analysis was comprised of quantitative and qualitative analyses. At this stage, 35 selected song lyrics in total were analyzed within the scope of Low's categorization, namely adaptation, translation, and replacement. 10 out of 35 song lyrics were presented in details as to the strategies detected, which constitutes the qualitative analysis. The findings of quantitative analysis obtained from the analysis of 35 song lyrics were illustrated through tables and figures, demonstrating the general tendencies in song translation and adaptation during the abovementioned period, and those of the qualitative analysis shed light into the introduction of pop music genre into Turkish music system. Consequently, the results drawn from these analyses demonstrated that there was an increase in the translations and adaptations of the English songs during these years in Turkey, leading to the changes in the music system, and that adaptation was found to be the most widely used strategy in the translations of the English songs, followed by replacement and translation, and finally that the introduction of pop music into the Turkish music system as a new genre affected the lifestyle of Turkish people.