Bilinçli tüketici ölçeği geliştirme çalışması

Abstract

Bu çalışmanın amacı, `bilinçli tüketicilik` düzeyini ölçecek geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Ankara'nın üç farklı sosyo ekonomik düzeydeki ilçesinde (Çankaya (yüksek), Keçiören (orta), Altındağ (düşük)) 800 tüketici ile gerçekleştirilen bu çalışmada, çevre bilinçli tüketim, etik tüketim, sade tüketim ve sosyal sorumlu tüketim olmak üzere 4 boyuttan oluşan bilinçli tüketici ölçeği geliştirilmiştir. Ölçek maddeleri ilgili literatürden yararlanılarak oluşturulmuş ve uzman görüşlerine göre gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Ölçeğin son hali 25 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin yapı geçerliğinin ölçülmesi için açımlayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Veri setinin faktör analizine uygunluğunun belirlenmesi için Kaiser Meyer Olkin (KMO) ve Barlett testi uygulanmıştır. KMO değeri .914 olarak bulunmuş, Bartlett testi sonuçları da istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur. (p < .05). Faktör sayısının belirlenmesi için özdeğer, açıklanan varyans oranı ve yamaç-birikinti grafiği kullanılmıştır. 4 faktörün toplam varyansın % 53.073'ünü ölçtüğü saptanmıştır. Uygulanan Varimax döndürme işlemiyle, faktör yükü .50'nin üzerinde olan maddeler belirlenerek, diğerleri ölçekten çıkarılmıştır. Ölçeğin güvenirliği için Cronbach alfa katsayısı ve madde toplam korelasyonuna bakılmıştır. Birinci boyutun Cronbach alfa katsayısı .841, ikinci boyutun .756, üçüncü boyutun .798, ve dördüncü boyutun .858 olarak bulunmuştur. Toplam ölçeğin Cronbach alfa katsayısı ise .856'dır. Madde toplam korelasyonları .308 ve .667 arasında değişmektedir. Verilerle uyumlu daha anlamlı bir faktör yapısının oluşturulması için doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda oluşturulan modelin uyum indeksleri model-veri uyumu açısından tatmin edici olarak bulunmuştur. (CFI (,938), GFI (,934), IFI (,938), RMSEA (,044) and SRMR (,048)). Daha anlamlı ve teorik bir model oluşturmak için ikinci düzey doğrulayıcı faktör analizi uygulanmış ve çalışmanın kavramsal modeli oluşturulmuştur. Uyum indeksleri sonucunda elde edilen modelin iyi bir uyuma sahip olduğu ortaya koyulmuştur. (CFI (,931), GFI (,928), IFI (,931), RMSEA (,046) and SRMR (,056).) Tüm bu bulgulara dayanarak, dört boyutlu bilinçli tüketici ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu sonucuna varılmıştır. Araştırma bulguları ile ilgili öneriler ve sonuçlar sonuç kısmında tartışılmıştır.

The aim of this study was to develop a valid and reliable scale that measures the conscious consumption level. Using data gathered from 800 consumers living in three district of Ankara with different socio-economic level (Çankaya (high), Keçiören (middle), Altındağ (low)), conscious consumer scale consists of four dimensions which are environmentally conscious consumption, ethical, consumption, simple consumption, and socially responsible consumption was developed. The draft scale items written based on the literature and necessary corrections were made in accordance with the field experts' explanations. The finale item pool was consisted of 25 items. Factor Analysis (EFA) conducted to test the structural validity of the scale. Appropriateness of the data for EFA tested with KMO value. The KMO value was found as .914 and the Bartlett's Test of Sphericity score was significant (p < .05). Eigen values, total variances explained, and scree plot graphic was used to decide the number of factors. A four factor construct accepted explaining the 53,073 % of the total variance. Items with factor loadings greater than .50 after Varimax rotation were used and other factors removed from scale. Cronbach's alpha scores, item total correlations, used to test the reliability of the scale. Cronbach's alpha scores were. 84 for the first dimension, .75 for the second dimension, .79 for the third dimension, and. 85 for the last dimension. Item total correlations ranged from. 308 to. 667. Cronbach's alfa score for total scale was .856. To establish meaningful factor structure that fit the data well confirmatory factor analyses were utilized. According to confirmatory factor analyses (CFA), fit indexes of the model were accepted to be satisfactory for model-data fit. (CFI (,938), GFI (,934), IFI (,938), RMSEA (,044) and SRMR (,048)) . To construct a more meaningful and theoretical model secondary level CFA was conducted and the conceptual model of the study was accepted as good with fit indexes CFI (,931), GFI (,928), IFI (,931), RMSEA (,046) and SRMR (,056). Based on all these findings, it is decided that Conscious Consumer Scale is a valuable and reliable scale with its four dimensions. The implications of the findings and suggestions for future research are discussed.