F. Scott Fitzgerald`ın the Great Gatsby eseri ve iki Türkçe çevirisinin Antoine Berman`ın çeviri analitiği bağlamında karşılaştırmalı analizi

Abstract

Edebi metin çevirisi, anlamın bir dilden diğerine aktarılırken, aynı zamanda kaynak metnin sosyo-kültürel özelliklerinin hedef metne yansıtılması eylemidir. Söz konusu aktarma eylemi çoğu zaman kaynak metnin yeniden şekillendirilmesi hatta yeniden yazılmasıyla sonuçlanan bir süreçtir. Diğer metin türlerinden farklı olarak edebi eser çevirileri yaratıcılık gerektiren, kaynak metnin kültürel özelliklerinin korunmasını zorunlu kılan çetrefilli bir iştir. Çeviri süreci sonunda ya kaynak metin okura yaklaşır ya da okur kaynak metne yaklaştırılır. Bu da çevirmenin çeviri stratejisiyle doğru orantılıdır. Bu çalışmada edebi eserlerin kültürel özelliklerinin, çeviride ne ölçüde yansıtılabilineceği ve çevirmenlerin yerlileştirme ve yabancılaştırmaya yönelik stratejilerinin eserin özgünlüğünü korumada ne ölçüde etkili olduğu ele alınacaktır. Bu amaçla, F. Scott Fitzgerald'ın The Great Gatsby adlı romanının Can Yücel (1964) ve Filiz Ofluoğlu (1975) tarafından gerçekleştirilen çevirileri vaka analizi olarak seçilmiştir. Kaynak metin ve hedef metinler Antoine Berman'ın Çeviri Analitiği kapsamında karşılaştırmalı olarak ele alınırken, çevirmenlerin stratejileri de aydınlatılmaya çalışılmış ve stratejilerin Berman'ın öne sürdüğü deforme edici eğilimlerle olan ilişkisi ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda kaynak metnin yabancılık unsurunun hedef metinlerde korunup korunmadığı araştırılmış ve sonuç olarak Can Yücel çevirisinde kaynak metnin büyük ölçüde bozulduğu görülürken, Ofluoğlu'nun kaynak metnin yabancılık unsurunu çevirisinde yansıtmaya özen gösterdiği saptanmıştır.

Translating literary texts is an act of transferring the meaning across languages while reflecting the socio-cultural features of the source text to the target text at the same time. This transfer act is a process that often results in reshaping or even rewriting the original. Being different from other text types, literary translation is a challenging activity which requires creativity and preservation of the cultural features of the source text. At the end of translation process, either the source text moves towards the reader or the reader moves towards the source text. This is directly proportional to translation strategy of the translators. In this study, to what extent the cultural features of the literary texts can be reflected to the translation and to what extent the strategies of the translators regarding domestication or foreignization are influential on preserving the authenticity of the work will be addressed. To this end, F. Scott Fitzgerald's novel The Great Gatsby and its Turkish translations by Can Yücel (1964) and Filiz Ofluoğlu (1975) have been chosen as a case study. While a comparative analysis has been carried out between the source text and the target texts within the framework of Antoine Berman's Analytic of Translation, the translator's strategies and their relations to the deforming tendencies that Berman suggested have been revealed. Within this context, the answer for whether the foreignness of the source text is preserved in the target texts or not has been sought and consequently it has been determined that the foreignness of the source text has been deformed considerably in Yücel's translation while it has been preserved to a certain extent in Ofluoğlu's translation.