Sağlık okuryazarlığının belirleyicileri ve hasta sonuçlarına etkisi: Kardiyoloji polikliniğine başvuran hastalar üzerinde bir araştırma

Abstract

Sağlık okuryazarlığı önemlidir, çünkü bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeyi ile hasta sonuçları arasında ilişki olduğuna dair tutarlı kanıtlar vardır. Bu araştırmanın amacı Ankara'da bir üniversite hastanesinin kardiyoloji polikliniğine başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeylerini, sağlık okuryazarlığını etkileyen hasta özelliklerinin neler olduğunu, sağlık okuryazarlığı düzeyi ile hasta sonuçları arasındaki ilişkiyi (bağı) ve sağlık okuryazarlığının hasta sonuçlarına etkisini belirlemektir. Hastaların sağlık okuryazarlığını düzeyini belirlemede The European Health Literacy Survey Consortium (2012) tarafından geliştirilen Avrupa Birliği Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (The European Health Literacy Survey - HLS-EU) kullanılmıştır. HLS-EU 47 maddeden oluşmaktadır. Araştırmada kota örnekleme yöntemiyle 537 hastaya ulaşılmış, sağlık okuryazarlığı indeks hesaplamaları için geçerli cevap sayısı yeterli olan 530 hasta sağlık okuryazarlığı indeks puanı hesaplamalarında analizlere dahil edilmiştir. Ölçek kapsamında sağlık okuryazarlığı indeksleri genel sağlık okuryazarlığı indeksi; sağlık okuryazarlığı alanları indeksleri (üç adet) ve sağlık bilgisi süreçleri indeksleri (dört adet) ile bu indekslerin kombinasyonundan oluşan 12 alt-boyut indekslerinden oluşmaktadır. Belirtilen bu sağlık okuryazarlığı indekslerinin alfa katsayıları 0,821-0,986 arasında yüksek güvenilirdir. Araştırmada hastaların genel sağlık okuryazarlığı indeks puanı ortalaması 50 üzerinden 31,3±10,3'tür. Hastalar genel sağlık okuryazarlığı indeks puanına göre nitelendirildiğinde yaklaşık her beş hastadan ikisi (%41,9) yeterli veya mükemmel sağlık okuryazarlığı düzeyinde iken her beş hastadan üçü (%58,1) ise yetersiz veya sınırlı sağlık okuryazarlığı düzeyindedir. Eğitim düzeyi daha yüksek, yaşı daha küçük, hanehalkı geliri daha yüksek, yaşadığı yer il merkezi, sosyal statü algısı daha yüksek, istihdam durumu çalışan ve öğrenci olan hastaların sağlık okuryazarlığı indeks puanı ortalamaları ve sağlık okuryazarlığı düzeyleri daha yüksektir. Çoklu regresyon analizleri sonucuna göre, diğer değişkenlerin varlığında eğitim düzeyi, hanehalkı geliri ve sosyal statü algısı daha yüksek, yaşadığı yer il merkezi ve cinsiyeti kadın olan hastaların sağlık okuryazarlığı indeks puanı ortalaması ve sağlık okuryazarlığı düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Araştırmada sağlık okuryazarlığının; sağlık davranışları ve sağlık riskleri, sağlık statüsü, sağlık hizmetleri kullanımı ve memnuniyetle ilgili hasta sonuçlarının nerdeyse tamamıyla ilişkili olduğu görülmüştür. Çalışma sonunda, düşük sağlık okuryazarlığı düzeyinde olan hastaların sağlık okuryazarlığı becerilerinin geliştirilmesi ve bununla ilgili olarak hastane yönetimi, sağlık çalışanları, hasta yakınları ve toplumun tüm kesimlerinde farkındalığın oluşturulması; gelecekte başta hastalar olmak üzere tüm toplumun genel sağlık okuryazarlığı becerilerinin yükseltilerek onların sağlık hizmeti sürecine daha fazla dahil olmaları ve hastaların hastalıklarının, özellikle de kronik hastalıkların yönetiminde daha fazla sorumluluk almaları gerektiği yönünde önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Sözcükler Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık Davranışları, Sağlık Riskleri, Sağlık Hizmetleri Kullanımı, Sağlık Statüsü, Memnuniyet, Hasta Sonucu, Kardiyoloji, Kalp Hastalıkları

Health literacy is important because there is consistent evidence indicating an association between individual health literacy and patient outcomes. The aim of this research is to measure the health literacy levels of patients who have admitted to the cardiology polyclinic of a university hospital in Ankara and to determine the patient characteristics affecting their health literacy and to determine the association between health literacy level and patient outcomes and to show the effect of health literacy on patient outcomes. The European Health Literacy Survey (HLS-EU) developed by the European Health Literacy Survey Consortium (2012) was used to determine the level of health literacy of patients. The HLS-EU consists of 47 items. In the study, 537 patients were identified by quota sampling and 530 patients who had sufficient valid answers for health literacy index calculations were included in the analysis of health literacy index score calculations. Heath literacy indexes consist of the general health literacy index, health literacy domain indexes (three), health information process indexes (four), and 12 sub-dimension index, which is combination of these indexes. The alpha coefficients of these health literacy indexes were between 0,821-0,986 and were highly reliable. The average general health literacy index score of the patients was 31,3±10,3 out of 50. When the patients were classified according to general health literacy index score; approximately 2/5 (41.9%) of the patients had sufficient or excellent health literacy level, and 3/5 (58.1%) had insufficient or limited health literacy level. Patients who had higher educational level, had higher household income, were living in provincial center, had higher social status, were working and were students had higher health literacy index score averages and health literacy levels. According to the result of multiple regression analysis, in existence of the other variables, the level of health literacy index score and health literacy level of patients who female, living in urban centers, higher education level, household income and social status were found to be higher. In this study it was found that health literacy was closely related to health behaviors and health risks, health status, health care use and patient outcomes related to satisfaction. At the end of the study, it was suggested to develop health literacy skills of patients with low health literacy levels and thus to raise awareness among hospital management, health workers, patient relatives and all segments of society; it was also suggested that the overall health literacy skills of the entire community, particularly the patients, should be promoted, that the community and the patients should be more involved in the health care process, and that patients should take more responsibility for the management of their illnesses, especially chronic illnesses.KeywordsHealth Literacy, Health Behaviors, Health Risks, Health Care Use, Health Status, Satisfaction, Patient Outcome, Cardiology, Heart Diseases