Hakasya ile Türkiye arasında sosyo-kültürel devamlılık unsuru olarak Şamanlık

Abstract

İnanç toplumsal yaşamda önemli bir olgudur. Bu noktada tarihi Yukarı Paleolitik Döneme dekgötürülebilen Şamanizm de dünya üzerinde pek çok halkta mevcuttur. Altay kültür çevresindendünyaya yayılan bu inanç sistemi içerisinde eski Türkler de yer almışlardır. Sibirya yerlisi Türkhalklarından Hakaslar, Altaylar, Şorlar, Tuvalar, Yakutlar ve diğer budunlar günümüzde deŞamanizm'i yaşatmaktalardır. Hakas Türkleri ile Türkiye Türkleri üzerinde duran bu çalışmadaher iki coğrafyanın Şamanizm kökenli tören ve inanışlar boyutunda karşılaştırılmasıamaçlanmış, bu bağlamda Şamanizm'den Hakasya ile Türkiye arasında sosyo-kültüreldevamlılığın bir unsuru olarak söz edilip edilemeyeceğinin irdelenmesi hedeflenmiştir. HemRusya Federasyonu'na bağlı Hakasya hem de Türkiye'de anket uygulanmış, elde edilenbulgular çözümlenmiştir. Pitirim Sorokin'in Sosyo-Kültürel Hareketlilik kuramına dayanılarakaraştırma modeli geliştirilmiş ve Türk göçünün içyapısı ortaya konulmuştur. Hakasya ileTürkiye arasında sosyo-kültürel devamlılık sürecinin bir unsuru olarak ele alınan Şamanizmkültürel yayılma, kültürleşme, senkretizm ve kreolizasyon kavramları çerçevesindeirdelenmiştir. Araştırma kapsamında geliştirilen dört hipotezin test edilmesi sonucu her ikitoplumda konu bağlamında farklılık ve benzerliklerin söz konusu olduğu anlaşılmıştır. Bununlabirlikte Hakasya'da yaşayan Şamanizm, Türkiye'de zaman içerisinde anlam kayması vedönüşüm geçirmişse dahi törenler ve inanışlar boyutunda sosyo-kültürel devamlık sürecininunsuru olarak işlevini sürdürdüğü sonucuna varılmıştır.

Religion is an important matter of fact in social life. At this juncture, it should be stated thatShamanism dating back to the Upper Paleolithic age, exists in numerous peoples. This beliefsystem that took root from Altaic cultural circle, includes ancient Turkic peoples, too.Khakasians, Altaians, Shors, Tuvinians, Yakuts and other Siberian peoples perpetuateShamanism at the present day. In this study that focuses on Khakasian Turks and Turks ofTurkey, it is intended to compare both geographies in accordance with rituals and beliefs thatgrow out of Shamanism. In this context, it is aimed to investigate that if Shamanism can beregarded as an element of sociocultural continuity between Khakasia and Turkey. A survey hasbeen conducted both in Turkey and Khakasia (Russian Federation), and then the findings havebeen analysed. A research model based on Pitirim Sorokin's theory of Sociocultural Mobilityhas been developed, and the contexture of Turkic migration has been revealed. Shamanism thathas been discussed as an element of sociocultural continuity between Khakasia and Turkey, hasbeen explicated in terms of cultural diffusion, acculturation, syncretism and creolization. Bytesting the four hypotheses that have been developed within the context of this study, it has beenunderstood that there have been diversities and also similarities in both societies. Besides, it hasbeen concluded that Shamanism existing in Khakasia, perpetuates its role as an element ofsociocultural continuity in terms of rituals and beliefs in Turkey despite the semantic shift andtransformation.