Ekim zamanlarının kuru fasulye genotiplerinde (Phaseolus vulgaris L.) verim, verim unsurları ve kalite özellikleri üzerine etkileri

Abstract

Bu araştırma, Konya Karaaslan Toprak ve Su Kaynakları Çölleşme ile Mücadele İstasyonu deneme alanlarında iki yıl (2010 ve 2012) süre ile, farklı tarihlerde (15 Nisan, 1 Mayıs, 15 Mayıs, 1 Haziran, 15 Haziran ve 30 Haziran) ekilen bodur kuru fasulye genotiplerinin (Akman-98, Doruk, Karacaşehir-90, Noyanbey-98, Sarıkız, Horoz ve Sarnıç) verim ile bazı tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür.Araştırma sonucunda, iki yılın ortalaması olarak, ekim zamanlarına göre; çıkış süresi 5.67-19.0 gün, çiçeklenme süresi 43.33-63.17 gün, klorofil içeriği 36.82 – 49.95 spad, bitkide yaprak sayısı 32.00 – 138.83 adet/bitki, yaprakçık alanı 22.48 – 69.55 cm2/yaprakçık, stoma iletkenliği 34.37-469,09 mmol m-2 s-1, bakla bağlama süresi 55.00 – 76.33 gün, bakla sayısı 11.97 – 53.17 adet/bitki, baklada tane sayısı 3.80 – 5.92 adet/bakla, bitki boyu 53.17 – 104.33 cm, ilk bakla yüksekliği 6.40 – 15.07 cm, anadal sayısı 2.93 – 5.00 adet/bitki, kök boğazı çapı 5.63 – 20.87 mm, vejetasyon süresi 82.00 – 140.17 gün, biyolojik verim 787.17 – 2478.67 kg/da, tane verimi 104.00 – 562.50 kg/da, hasat indeksi 11.33 – 69.67 %, 100 tane ağırlığı 17.13 – 47.94 g, tohum çapı 5.29 – 9.49 mm, tohum boyu 8.82 – 15.40 mm, tohum kabuğu oranı 0.08 – 0.13 %, tohum kabuğu kalınlığı 0.04 – 0.08 mm, tane rengi L değeri 91.57 – 96.34, tane rengi a değeri 0.61 – 1.34, tane rengi b değeri 11.31 – 14.55, bor miktarı 16.78-23.05 ppm, kalsiyum miktarı 0.01 – 0.18 %, kobalt miktarı 0.00 – 0.84 ppm, krom miktarı 0.36 – 10.47 ppm, bakır miktarı 1.06 – 14.17 ppm, demir miktarı 6.81 – 59.71 ppm, potasyum miktarı 0.35 – 1.69 %, magnezyum miktarı 0.01 – 0.14 %, mangan miktarı 0.97 – 19.64 ppm, molibden miktarı 0.19 – 2.34 ppm, sodyum miktarı 0.03 – 0.37 ppm, nikel miktarı 1.65 – 12.31 ppm, fosfor miktarı 0.17 – 0.98 %, kurşun miktarı 0.00 – 0.44 ppm, kükürt miktarı 0.34 – 0.42 %, çinko miktarı 2.31 – 26.27 ppm, kadminyum miktarı 0.00 – 0.06 ppm, protein oranı 23.04 – 34.08 %, protein verimi 30.48 – 146.25 kg/da, alanine miktarı 0.59 – 4.73 g/100g, arginine miktarı 0.47 – 6.43 g/100g, asparagine miktarı 1.91 – 9.77 g/100g, aspartik asit miktarı 9.04 – 18.90 g/100g, cystine miktarı 0.20 – 4.05 g/100g, glutamik asit miktarı 9.73 – 23.30 g/100g, glutamine miktarı 0.13 – 6.39 g/100g, glycine miktarı 0.20 – 9.57 g/100g, histidine miktarı 0.20 – 10.01 g/100g, isoleucine miktarı 0.20 – 11.23 g/100g, leucine miktarı 0.20 – 8.44 g/100g, lysine miktarı 0.20 – 1.89 g/100g, methionine miktarı 0.02 – 0.40 g/100g, phenlyalanine miktarı 3.21 – 13.18 g/100g, serine miktarı 0.13 – 8.17 g/100g, threonine miktarı 1.87 – 29.27 g/100g, tyriptofan miktarı 0.04 – 0.37 g/100g, tyrosine miktarı 0.70 – 7.99 g/100g, valine miktarı 0.20 – 2.79 g/100g arasında gerçekleşmiştir.Yılların, ekim zamanlarının ve genotiplerin ortalaması olarak oluşturulan dendrogramda 3 adet ana grup, 8 adet alt grup meydana gelmiştir. Bileşenler arasındaki mesafenin ise 4.60-20.25 aralığında değişim gösterdiği belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre iki yılın ortalaması olarak tohum verimi bakımından 562.50 kg/da ile 15 Nisan ekiminde Akman-98 genotipi, protein oranı bakımından % 34.08 ile 1 Haziran ekiminde Karacaşehir-90 genotipi, protein verimi bakımından 146.25 kg/da ile 15 Mayıs ekiminde Horoz genotipi, methionine miktarı bakımından 0.40 g/100g ile 15 Haziran ekiminde Karacaşehir-90 genotipi, tyriptophane miktarı bakımından ise 0.37 g/100g değeri ile yine 15 Haziran'da ekilen Karacaşehir-90 genotipi ön plana çıkmıştır.Anahtar Kelimeler: Phaseolus vulgaris L., verim, ekim zamanı , kalite, kuru fasulye genoti pleri , mineral madde, protein, amino asit

This research was made in Konya conditions with the dry bean varieties of Akman-98, Doruk, Karacaşehir-90 and Noyanbey-98 besides the widely grown dry bean populations of Sarıkız, Horoz and Sarnıç used as material. All of the dry bean genotypes were sown on 15th of April, 1st of May, 15th of May, 1st of June, 15th of June and 30th of June. Field trials were made for two years (2010 and 2012) in the `Konya Directorate of Research Station of Soil Water and Combating Desertification` to determine the agricultural, technological and nutritional characteristics of the genotypes. According to the results of field trials, the means of sowing times and genotypes for two years showed the following values; 5.67-19.0 days for emergence, 43.33-63.17 days for flower setting, 36.82 – 49.95 spad for chlorophyll content, 32.00 – 138.83 for number of leaf per plant, 22.48 – 69.55 cm2 for leaf area, 34.37-469,09 mmol m-2 s-1 for stomata conductance, 55.00 – 76.33 days for pod setting, 11.97 – 53.17 for number of pod per plant, 3.80 – 5.92 for number of seed per pod, 53.17 – 104.33 cm for plant height, 6.40 – 15.07 cm for height of first pod, 2.93 – 5.00 for number of main branch per plant, 5.63 – 20.87 mm for stem diameter, 82.00 – 140.17 days for vegetation length, 787.17 – 2478.67 kg/da for biologic yield, 104.00 – 562.50 kg/da for seed yield, 11.33 – 69.67 % for harvest index, 17.13 – 47.94 g for 100 seed weight, 5.29 – 9.49 mm for seed diameter, 8.82 – 15.40 mm for height of seed, 0.08 – 0.13 % for seed coat ratio, 0.04 – 0.08 mm for thickness of seed coat, 91.57 – 96.34 for the `L` color value of seed, 0.61 – 1.34 for the `a` color value of seed, 11.31 – 14.55 for the `b` color value of seed, 16.78-23.05 ppm for B content, 0.01 – 0.18 % for Ca content, 0.00 – 0.84 ppm for Co content, 0.36 – 10.47 ppm for Cr content, 1.06 – 14.17 ppm for Cu content, 6.81 – 59.71 ppm for Fe content, 0.35 – 1.69 % for K content, 0.01 – 0.14 % for Mg content, 0.97 – 19.64 ppm for Mn content, 0.19 – 2.34 ppm for Mo content, 0.03 – 0.37 % for Na content, 1.65 – 12.31 ppm for Ni content, 0.17 – 0.98 % for P content, 0.00 – 0.44 ppm for Pb content, 0.34 – 0.42 % for S content, 2.31 – 26.27 ppm for Zn content, 0.00 – 0.06 ppm for Cd content, 23.04 – 34.08 % for protein ratio, 30.48 – 146.25 kg/da for protein yield, 0.59 – 4.73 g/100g for alanine content, 0.47 – 6.43 g/100g for arginine content, 1.91 – 9.77 g/100g for asparagine content, 9.04 – 18.90 g/100g for aspartic acid content, 0.20 – 4.05 g/100g for cystine content, 9.73 – 23.30 g/100g for glutamic acid content, 0.13 – 6.39 g/100g for glutamine content, 0.20 – 9.57 g/100g for glycine content, 0.20 – 10.01 g/100g for histidine content, 0.20 – 11.23 g/100g for isoleucine content, 0.20 – 8.44 g/100g for leucine content, 0.20 – 1.89 g/100g for lysine content, 0.02 – 0.40 g/100g for methionine content, 3.21 – 13.18 g/100g for phenylalanine content, 0.13 – 8.17 g/100g for serine content, 1.87 – 29.27 g/100g for threonine content, 0.04 – 0.37 g/100g for tryptophane content, 0.70 – 7.99 g/100g for tyrosine content, 0.20 – 2.79 g/100g for valine content.A dendrogram was made by using the means of mentioned investigated characteristics in terms of the years, sowing times and genotypes. Clustering results showed 3 main groups and 8 sub-groups while the distance was ranged from 4.60 to 20.25 values.Consequently, the means of two years showed the highest values as following: 562.50 kg/da for seed yield in Akman-98 genotype by sowing on 15th of April, 34.08% for protein ratio in Karacaşehir-90 by sowing on 1st of June, 146.25 kg/da for protein yield in Horoz genotype by sowing on 15th of May, 0.40 g/100g for methionine content in Karacaşehir-90 genotype by sowing on 15th of June and 0.37 g/100g for tyriptophane content in also Karacaşehir-90 genotype by sowing on 15th of June.Keywords : Amino acid, dry bean, mineral, Phaseolus vulgaris L., protein, quality, sowing time, yield