Acemhöyük ve Arıbaş mezarlığı`ndan insan iskelet kalıntılarının gömü geleneği açısından incelenmesi

Abstract

Ritüeller, doğum, erginleşme, evlilik, ölüm gibi insan yaşamında son derece önemli kabul edilen olaylar karşısında topluluk boyutunda ortaya konulan sembolik aktiviteler olarak kabul edilmektedir. Cenaze törenleri ve ölümle ilgili ritüeller, bireylerin düşünce ve inanç sistemlerinin anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Gömü geleneği çalışmaları, eski insan toplumlarının yaşam biçimlerinin yeniden inşasında önemli veri kaynakları olarak karşımıza çıkmakta, arkeolojik topluluklarda sosyal, kültürel, ideolojik ve toplumsal yapılarının anlamlandırılmasında hayli büyük potansiyel taşımaktadırlar. Bu çalışmanın amacı, Acemhöyük'te tespit edilmiş insan iskeletleri, gömü tipleri ve gömü buluntularından hareketle söz konusu yerleşimin ölümle ilişkili ritüellerini, gömü geleneklerini saptamaktır. Veriler yerleşimin çağdaşı diğer topluluklar ile birlikte değerlendirilmiş, Acemhöyük'ün Orta Tunç Anadolu toplulukları arasında gömü gelenekleri bakımından hangi noktada durduğu anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın örneklemi, yerleşim içi ve Acemhöyük'ün gömü alanı Arıbaş Mezarlığı'ndan gün ışığına çıkarılmış, Assur Ticaret Kolonileri Dönemi'ne tarihlenen 187 bireyden oluşmaktadır. Örneklemde erkekler 45, kadınlar 70, bebek ve çocuklar 57 bireyle temsil edilirken15 birey erişkin belirsiz kategorisinde değerlendirilmiştir. Söz konusu bireylerin %22,5'i intramural gömülerden, %77,5'iyse mezarlıktan ele geçmiş, mezarlıkta kremasyon ve inhumasyon uygulamalarının birden çok gömü tipiyle temsil edildiği anlaşılmıştır. Yerleşim içinde tespit edilen 42 bireyin 37'sinin erişkinlik aşamasına ulaşmamış bireyler olduğu, mezarlık alanda ise 3 yaşın üstünde her cinsiyet ve yaş grubundan bireyin basit toprak, pithos ve urnelerde tekli veya çoklu gömülerde mevcut olduğu belirlenmiştir.Acemhöyük'te bebek ve çocuklara yönelik bir ayrımcılığın uygulandığı, bebeklerin kamusal gömü alanının dışında bırakılıp, hane ve hanelerle ilişkili alanlara gömüldükleri tespit edilmiştir. Gömü gelenekleri bakımından diğer dikkat çekici durum ise kremasyon ve inhumasyon gömülerin sosyal tabakalanma ve cinsiyet rolleri gibi parametlerden bağımsız bir şekilde bir arada görülmesidir. İnhumasyon ve kremasyonun, Arıbaş Mezarlığı'nda karşıt iki uygulama olmanın aksine birbirini tamamlayan ve etin çürüme hızına müdahale etmek gibi yöntemsel farklılardan temel alan kişisel seçimlerle ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Rituals are symbolic activities performed communally during significant thresholds and events in an individual's life such as birth, marriage, death. As means of expressing thoughts, emotions and belief sytems, funerary rites reflect the ideology and mindset of individuals. Having great potential to help us understand the social, cultural and ideological notions and constructions of archaeological societies, funerary studies are important sources of data for reconstructing the dynamics of ancient human populations. The goal of this study is to analyze the funerary rites of Acemhöyük by examining human skeletal remains, burial types and burial goods. Data acquired has been evaluated with other contemporaneous populations to apprehend the similarities and differences between Anatolian Middle Bronze Age settlements regarding burial practices. The sample of this study consists 187 individuals dated back to Assyrian Trade Colony Period comprising 45 males, 70 females and 57 subadults whilst age and sex of 15 individuals are unknown. 22,5% of the individuals are unearthed from intramural burials while 77,5% are obtained from settlement's extramural burial ground Arıbaş Cemetery. 37 of 42 individuals from intramural burials are subadults whereas individuals of all age and sex categories above 3 years of age are represented as inhumations or cremations in simple pits, pithoi and urn burials in the cemetery.It is determined that there is a discrimination against infants and children in Acemhöyük. They are excluded from the communal burial ground but rather buried in households or household related areas. Another remarkable finding in terms burial practices is that both inhumation and cremation are practiced synchronically regardless of parameters such as social stratification and gender roles. It is believed that rather being opposites, inhumation and cremation are subsidiary and whether to be inhumated or cremated are related to personal choices based on methodological differences such as accelerating the decomposition process.