An analysis of Turkish singular pronouns based on accessibilitytheory

Abstract

Bu çalışma Ariel (1988) tarafından geliştirilmiş olan Erişebilirlik Kuramı'nı temelalarak Türkçe'deki açık ve boş tekil adılların metinlerde kullanımını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda Türkçe romanlardan oluşan bir örneklem meydana getirilmiştir. Metinlerde göndergeleri açık ve boş olan 1., 2. ve 3. tekil adıllar incelenmiştir. Çalışmada incelenen toplam örneklem sayısı 300'dür. Öncüller ve yukarıda belirtilen tekil adıllar arasındaki ilişkiler Erişebilirlik Kuramı'nın (Ariel, 1988) sonralık (recency), bilinen (givenness) ve sözdizimsel önem (syntactic prominence) olarak adlandırılan üç boyutu bağlamında incelenmiştir. Sonralık etkisi öncül ve adıl arasındaki tümce sayısını dikkate almaktadır. Kuram sonralık arttığında boş adılların kullanımının azaldığını ileri sürmektedir. Bilinir olma etkisi adıl ile göndergesinin metinde kaç kez tekrar edildiğini dikkate almaktadır. Kurama göre bilinirlik ne kadar sıksa boş adıl kullanma olasılığı da o derece yüksektir. Son boyut olan sözdizimsel önem etkisi öncülün ya da adılın göndergesinin özne işlevinde kullanılmasına dayanmaktadır. Diğer bir deyişle, öncül özne olarak kullanıldığında açık adıllar yerine boş adılların kullanılması daha yüksek bir olasılıktır. Bu çalışmanın amacı bu üç boyutun Türkçe tekil açık ve boş adıllar üzerindeki etkilerini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda oluşturulan örneklem üzerinde Erişebilirlik Kuramı'nın üç boyutu incelenmiştir. Türkçe tekil adıllar ben, sen ve o'nun açık ve boş adıl olarak kullanımları sonralık, bilinir olma ve sözdizimsel önem etkilerine göre ayrı ayrı ve birlikte incelenmiş ve karşılaştırılmıştır. Çalışmada ulaşılan bulgular Erişebilirlik Kuramı'nın ileri sürdüğü görüşleri Türkçe tekil adıllar bağlamında tam olarak desteklememektedir. Diğer bir deyişle Türkçe'de açık ve boş tekil adıl kullanımının Erişebilirlik Kuramı'nın üç boyutu ile tamamen açıklanmadığı görülmektedir. Öte yandan bulgular bilinirlik boyutunun hem açık hem de boş 1. tekil kişi adılının kullanımı üzerinde etkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca sözdizimsel önem boyutu da hem açık hem de boş 3. tekil kişi adılının kullanımında etkilidir.

This study aims at analyzing the use of Turkish singular overt and zero pronouns based on Accessibility Theory proposed by Ariel (1988). For this aim, a sample is compiled from Turkish novels. In the excerpts from these novels, there are Turkish 1st, 2nd and 3rd singular personal overt and zero subjects and their antecedents. The total number of excerpts in the sample is 300. The relation between the antecedent and the pronouns is examined related to three Accessibility dimensions, namely recency, givenness, and syntactic prominence. Recency effect refers to the sentences between the antecedent and the pronoun. The theory asserts that when recency increases, the use of zero pronouns decreases. Givenness effect is the number of mentions to the entity referred by the pronoun. The theory argues that when givenness increases, the possibility of the use of a zero pronoun also increases. The third effect, syntactic prominence effect, is about the subjecthood of the antecedent. When the antecedent is a subject, it is expected that zero pronouns instead of overt ones are employed. The aim of this study is to test the effects of these three dimensions of Accessibility Theory on the use of Turkish singular overt and zero pronouns. In order to achieve the aim of the study, the three dimensions of the Accessibility Theory are examined on the compiled sample. The use of overt and zero Turkish singular pronouns, ben (I), sen (you) and o(he/she/it), are analyzed separately and together in regard to the effects of recency, givenness, and syntactic prominence. The findings of the study do not completely support the assumptions of the Accessibility Theory. In another words, it is possible to state that Turkish overt and zero pronouns cannot be fully explained with these three dimensions. On the other hand, the findings also reveal that givenness factor has an effect for overt and null 1st person singular pronouns and that syntactic prominence is operative for overt and null 3rd person singular pronouns.