Konya evlerinde mahremiyet ve tevazunun mekana yansıması

Abstract

Semavi dinler tarihin başlangıcından bu güne dek geçen sürede mimariyi şekillendiren bir etken olmuştur. Türk halkı içinde özellikle İslam dini mimari şekillenmede önemli bir yer teşkil etmiştir. Bu çalışmada; mimari özellikleri açısından araştırmalara konu olan İslami etkenlerin Konya ilindeki sivil mimariye nasıl yansıdığı araştırılmış ve incelenmiştir. Bu perspektifte bir çalışma Konya bölgesi için ilk kez yapılmıştır. Birinci bölümünde çalışmanın amacı, kapsamı, önemi ve çalışmada izlenen yöntem anlatılmıştır. İkinci bölümde İslamiyet'in genel kaideleri ile İslami değerlerin konut ve şehir oluşumundaki etkilerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde Türk Evi; tanımı, tarihi süreç içindeki gelişimi ve plan tipleri başlıkları altında incelenmiştir. Dördüncü bölümde araştırmanın temelini oluşturan Konya il merkezinden seçilen konut örnekleri tanıtılmış ve bu örnekler üzerinden toplanan tüm veriler (evlerinin plan, malzeme, yapım teknikleri ve süsleme özellikleri vb.) incelenerek ikinci bölümde anlatılan İslami değerlere (tevazu,mahremiyet vb.) ait özellikleri ortaya konmuştur. Sonuç bölümünde Konya evlerinden edinilen bilgiler ışığında kronolojik karşılaştırma tabloları hazırlanmış, Mahremiyet ve Tevazu bağlamında konutlar irdelenerek çıkan bulgular değerlendirilmiştir. Edinilen bulgular sonucunda 19. yüzyıldan. 20. yüzyıla doğru geçen zaman içinde inşa edilen Konya evlerinin bahçelerinin küçülerek içinde barındırdığı işlevlerin bazılarının konut içine alındığı, bu durumdan dolayı konutların yüksekliklerinin arttığı ve konutların birbirine yaklaştığı görülmüştür. Ayrıca konutun bahçesinde zaman geçiren ev halkının günlük hayat ile ilişkilerini devam ettirebilmesi için konutların sokağa yöneldiği ve zaman içinde kamusal alan olarak nitelendirilen sokaklarla giderek artan bir ilişki kurduğu tespit edilmiştir. Karşılaştırma tabloları üzerinden yapılan bu tip analizler sonucunda Konya evlerinin, gelişen ve dönüşen şekillenişinin tevazu ve mahremiyet değerleri ile kurduğu ilişki ayırtılı biçimde anlatılmıştır.

Abrahamic religions have been a factor shaping the architecture since the beginning of history. For the Turkish people, especially the Islam had an important place in shaping the architecture. This study examined and researched how Islamic factors that have been subject to researches in terms of architectural features are reflected on civil architecture in Konya. A study with such a perspective has been conducted for the first time for Konya region. In the first section of study, the purpose, scope, importance and methodology of the study are covered. Second section of the study addresses general rules of Islam and effects of Islamic values on creation of houses and cities. Third section of the study examines the Turkish House under the sub-headings of its definition, development in historical process and plan types. In the fourth section, examples of houses selected from the center of Konya, which constitutes the basis of this study, are introduced and all data that were collected based on these examples (plan, material, construction techniques and decoration features of houses etc.) are examined and their features related to Islamic values covered in the second section (modesty, privacy etc.) are revealed. In the conclusion section, chronological comparison tables are developed, houses are examined in the context of Privacy and Modesty and their findings are evaluated in the light of information obtained from houses in Konya. As a result of the findings, it was found that in the process of time from 19th century to 20th century gardens of houses in Konya have reduced in dimensions, their functions were transferred to indoor areas of the houses, height of houses has increased as a result and houses have become closer to each other. Also, houses have been built around the streets to ensure that the household who spend time in the garden continue their daily life and relations there and started to establish an ever-increasing relationship with the streets that are called public space. After the analyses that were made based on comparison tables, the relationship of developing and transforming type of houses in Konya with the values of modesty and privacy are covered in detail in the conclusion section.