Konya ekolojik şartlarında farklı zamanlarda ekilen kışlık mercimek çeşitlerinin verim ve bazı fenolojik, morfolojik ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma 2012/2013 ve 2013/2014 vejetasyon döneminde iki yıl süre ile Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Prof. Dr. Abdulkadir AKÇİN deneme tarlasında yürütülmüştür. Denemede materyal olarak Çiftçi, Özbek, Kafkas, Fırat 87, Sazak 91 ve Popülasyon olmak üzere 6 mercimek çeşidi kullanılmıştır. Tarla denemesi, `Tesadüf Bloklarında Faktöriyel Deneme` deseninde 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Denemede kullanılan altı mercimek çeşidi kışlık olarak 5 farklı zamanda (30 Eylül, 10 Ekim, 20 Ekim, 30 Ekim ve 10 Kasım) ekilerek bazı verim ve kalite özellikleri incelenmiştir. Çalışma kapsamında tespit edilen özelliklere ait değerler incelendiğinde yılların ve çeşitlerin ortalaması olarak, tane verimi 116.23 kg/da (10 Ekim) ile 140.02 kg/da (20 Ekim) arasında, protein oranı % 25.59 (10 Kasım) ile % 26.94 (30 Eylül) arasında değişim göstermiştir. Aynı şekilde yılların ve ekim zamanlarının ortalaması olarak ise tane verimi 105.08kg/da (Seyran) ile 162.14 kg/da (Fırat-87) arasında, protein oranı % 26.12 (Kafkas) ile % 26.93 (Seyran) arasında değişim göstermiştir. Bu araştırmada, sınırlandırıcı esansiyel amino asidin tryptophan olduğu ve tespit edilen değerlerin % 0.0435 (10 Kasım) - % 0.0443 (20 Ekim ve 30 Ekim) aralığında farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Yılların ve ekim zamanlarının ortalaması alınarak yapılan değerlendirmede tane verimi 105.08 kg/da (Seyran) - 162.14 kg/da (Fırat 87) protein oranı, % 26.12 (Kafkas) - % 26.93 (Seyran) olarak ortaya çıkmıştır. En yüksek tryptophan oranı % 0.0443 ile Özbek çeşitinde ortaya çıkarken diğer çeşitlerin tamamında bu değer % 0.0433 olarak tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları ekim zamanları bakımından değerlendirildiğinde; geciken ekim ile protein ve tryptophan oranının düştüğü, tane verim değerlerinin ise çeşitlere göre değişkenlik gösterdiği görülmektedir.

Present research was realized in Konya ecology during 2012-2013 and 2013-2014 growing seasons in Selcuk University Agricultural Faculty Prof. Dr. Abdulkadir AKÇİN trial field. A total of 6 lentil genotypes; Çiftçi, Özbek, Kafkas, Fırat 87, Sazak 91 and Population as material of the study. Field trial was set up according to Factorial Design in Randomized Blocks with 3 replications. The used six lentil genotypes were sown on 5 different times (30 September, 10 October, 20 October, 30 October and 10 November) and some of the yield and quality related characterizes were determined.Data collected from the research as mean of the years and genotypes showed the following ranges; 116.23 (10 October) - 140.02 (20 October) kg da-1 for seed yield and 25.59 % (10 November) - 26.94 % (30 October) for protein ratio. In the same way, the protein yield varied between 26.12% (Caucasia) and 26.93% (Seyran) between 105.08kg / da (Seyran) and 162.14 kg / da (Fırat-87) by taking the average of years and planting times. In the present study, the essential amino acid tryptophan was determined as limiting factor which was ranged from 0.0435 % (10 November) to 0.0443 % (20 October and 30 October). Mean of the years and sowing times showed the following status; 105.08 kg da-1 (Seyran) - 162.14 kg da-1 (Fırat 87) for seed yield, 26.12 % (Kafkas) - 26.93 % (Seyran) for protein ratio. The highest tryptophan content 0.0443 % was obtained from Özbek genotype while the rest of the genotypes showed 0.0433 % content. Evaluation of the sowing times showed that late sowing caused to decrease in protein ratio and tryptophan essential amino acid while unstable changes in seed yield values.