Aygır Gediği kaynağının (Bozkır-Karacahisar) hidrojeokimyasal özellikleri ve zamana bağlı debi değişimi

Abstract

Aygır Gediği kaynağı Konya iline 144 km, Bozkır ilçesine 16 km uzaklıktadır. İnceleme alanında Hadim Napı ve Sinatdağ napına ait birimler yer almakta olup, en üste Kuvaterner yaşlı alüvyon bulunmaktadır. İncelenen su kaynakları Aygır Gediği kaynağı, Kocaoluk kaynağı, Akçapınar kaynağı, Keklicek kaynağı, Çat kaynağı, Sarıot kaynağı'dır. Kaynak sularının sıcaklıkları 13-17 oC, debileri 0.025-0.1 l/s, pH 7.73-7.90, EC 137-421 µS/cm, toplam mineralizasyonları ise 155-355 mg/l arasındadır. Kaynaklar temel hidrojeokimyasal özellikleri bakımından Ca+2, Mg+2, HCO3-'lı olup kireçtaşı-dolomitik kireçtaşlarından beslenmektedir. Aygır Gediği kaynağı fay kaynağı olup neritik kireçtaşı, kumtaşı ve şeyl ardalanmasından oluşun Ekinlik formasyonundan beslenmekedir. Aygır Gediği kaynağının sıcaklığı 13oC, debisi 2.02 l/s, pH'ı 7.74-7.9, elektriksel iletkenlik ise 214-308 µS/cm'dir. İnceleme alanında Sinatdağı Napı ve Hadim Napına ait birimler hidrojeolojik özelliklerine göre Dipsizgöl Ofiyolitli Karışığı, Gölboğazı, Yarıcak, Hocalar, Kongul, Ekinlik, Sögüt formasyonlarının az geçirimli olduğu, Çekiçdağ, Taşkent, Morbayır, Sinatdağ, Topyatak ve alüvyon birimlerin geçirimli olduğu belirlenmiştir. Aygır Gediği kaynağının 2018 yılı boşalım grafına göre Nisan ayı ile Temmuz ayları arası türbülans akımı, Temmuz-Eylül ayları arası ise laminer boşalımı göstermektedir. Kaynak boşalımı geniş boşluk, çatlak sistemi ve ince çatlak veya gözeneklerden olmaktadır. Kaynağın boşalımının bölgeye düşen yağışlarla doğrudan ilişkili olduğu zamana bağlı yağış-boşalım grefiklerinden yararlanılarak tespit edilmiştir. Türbülans akım eğrisinin boşalım katsayısı 0.03 gün-1, Laminer akım eğrisinin boşalım kat sayısı ise 0.009 gün-1'dir. Aygır Gediği kaynağının 2018 yılında boşalttığı su hacmi 6,13x106 m3 olarak hesaplanmıştır. Schoeller diyagramına göre iyonların sıralanışı rCa>rMg>rNa+K, rHCO3>rSO4>rCI, piper diyagramına göre sular 5. Bölgeye düşmektedir. 5. Bölgede, karbonat sertliği > karbonat olmayan sertliktir. İnceleme alanındaki sular CaCO3 ve MgCO3 lı ve karbonat sertliği %50 den fazla olan sulardır. Wilcox diyagramına göre çok iyi-iyi sınıfındadır. Sular aragonit, kalsit ve dolomit minerallerine doygunken, anhidrit, jips ve halit minerallerine doygun değildir.

Aygır Gediği spring is 144 km to Konya and 16 km to Bozkır district. There are units belonging to Hadim Nappe and Sinatdağ nappe in the study area and Quaternary alluvium is at the top. The water springs studied are Aygır Gediği spring, Kocaoluk spring, Akçapınar spring, Keklicek spring, Çat spring, Sarıot spring. The temperatures of spring waters are between 13-17 oC, flow rates are 0.025-0.1 l/s, pH 7.73-7.90, EC 137-421 µS/cm, and total mineralizations are between 155-355 mg/l. The sources are Ca+2, Mg+2, HCO3- based on their basic hydrochemical properties and are fed from limestone-dolomitic limestones. Aygır Gediği spring is a fault source and feeds from Ekinlik formation which consists of alternations of neritic limestone, sandstone and shale. The temperature of Aygır Gediği spring is 13oC, flow rate is 2.02 l/s, pH is 7.74-7.9 and electrical conductivity is 214-308 µS/cm. In the study area, the units belonging to Sinatdağ Nappe and Hadim Nappe are Dipsizgöl Ophiolite Complex, Gölboğazı, Yarıcak, Hocalar, Kongul, Ekinlik, Sögüt formations are less permeable and Çekiçdağ, Taşkent, Morbayır, Sinatdağ, Topyatak and alluvium units are permeable. According to the 2018 discharge graph of the Aygır Gediği spring, turbulence flow is between April and July and laminar discharge between July and September. The spring discharge is mainly controlled by the large conduits and fracture systems. Discharge-time graphs reveal that the discharge of the spring is closely related to the rain events in the catchment. The discharge coefficient of the turbulence flow curve is 0.03 days-1 and the discharge coefficient of the laminar flow curve is 0.009 days-1. The water volume to be discharged by Aygır Gediği spring in 2018 was calculated as 6.13x106 m3. The sequence of ions according to Schoeller diagram rCa> rMg> rNa + K, rHCO3> rSO4> rCI, according to the piper diagram water falls to the 5th region. 5. In the region, the carbonate hardness is> non-carbonate hardness. The waters in the study area are CaCO3 and MgCO3 and have a carbonate hardness of more than % 50. According to Wilcox diagram is very good-good class. Waters are saturated with aragonite, calcite and dolomite minerals, but not saturated with anhydrite, gypsum and halite minerals.