Sapanca Gölü fosfor formlarının ve diğer limnolojik özelliklerinin değişim periyotları üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Anahtar Kelimeler: Sapanca Gölü, azot, fosfor, klorofil-a, klorofil-fosfor regrasyonu, oligotrofik, ötrofik. Sapanca Gölü, Marmara Bölgesinin en büyük göllerinden biridir. Göl üzerinde 1940 h yıllardan beri limnolojik ve hidrobiyolojik çalışmalar yapılmaktadır. Son 30 yılda sürekli kirlenme periyodunda olan gölün su kalitesi, son birkaç yıl içinde önemli ölçüde bozulmuştur, özellikle evsel atık suların tehtidi altında olan gölde, besi elementlerinden olan fosforun artması söz konusudur. Besin durumu bakımından zenginleşen gölde bugün, plankton gelişimi gittikçe artmakta ve bu da suyun kalitesini ciddi şekilde bozmaktadır. Şehir şebekesinde birikip ayrışan planktonlar, suyun koku ve tadım bozduklarından, halkın gölün kirliliğine karşı ilgisi artmıştır. Bu çalışmada, Sapanca Gölünde; sıcaklık, pH, çözünmüş oksijen, BOI5, ışık geçirgenliği, fosfor formları, nitrat azotu, ve klorofil-a parametrelerinin bir yıl süresince değişimleri ölçülmüş ve literatür değerleri ile kıyaslamalar yapılarak gölün trofik durumu tahmin edilmiştir. Bu çalışma sonucunda şunlar bulunmuştur; göl Mayıs-Ekim aylan arasında tabakalaşma halinde diğer aylarda ise karışım halindedir ve bundan dolayı monomiktik bir göldür, gölde çözünmüş oksijen miktarı nerdeyse her mevsim yüksektir, üretim mevsimine bağlı olarak pH 6.58 ile 8.77 arasında değişir, yıllık ortalama ışık geçirgenliği 6.3 m, yıllık ortalama toplam fosfor miktarı 103.93 ng/L, yıllık ortalama toplam inorganik azot miktarı 23.76 ug/L ve yıllık ortalama klorofil-a miktarı da 16.25 ug/Ldir. Klorofil-a ile toplam fosfor arasında yapılan regrasyon analizinden çıkarılan regrasyon denkleminden, yıllık toplam fosfora bağlı olarak, yıllık ortalama klorofil-a miktarı 17.37 jig/L olarak hesaplanmıştır. Gölde azotun sınırlayıcı element olduğu ve ötrofik kademeye doğru kayma riskinin olduğu vurgulanmıştır. XIII

A RESEARCH ON THE CHANGE PERIODS OF THE PHOSPHOROUS FORMS AND THE OTHER LIMNOLOGICAL PROPERTIES OF SAPANCA LAKE SUMMARY Key Words: Sapanca Lake, nitrogen, phosphorous, cholorophyll-a, cholorophyll- phosphorous regression, oligotrophic, eutrophic. Sapanca Lake is one of the largest fresh-water lakes of Marmara Region. Since 1940's, limnological and hydrobiological studies have been conducted on the lake. The water quality of the lake that has been continous pollution period for last 30 years, deteriorated certainly in last few years. In the lake threatened especially by domestic sewage, it is important to note the increase of phosphorous which is one of the nutrition element. Today in this nutritionaly rich lake, plankton yield is getting rise which result in deterioration of water quality seriously. Since decomposition of the planktons accumulated in drinking water network of the city deteriorate taste and smell of the water, public concern on pollution of the lake has increased. In this study in Sapanca Lake; the monthly changes of the temperature, pH, dissolved oxygen, BOD5, light penetration, phosphorous forms, nitrate nitrogen and chlorophyll-a parameters have been measured through the one year and by comparing this results with literature values, the throphic category of the lake has been estimated. At the end of this study those have been found; lake has been stratisfied between May-October but through the other months it has been mixed and for this reason it is a monomictic lake, the amount of the dissolved oxygen in the lake is very high almost every season, pH changes between 6.58 and 8.77 depending on the growing season, yearly average light penetration is 6.3 m, yearly average total phosphorous is 103.93 p.g/L, yearly average total inorganic nitrogen is 23.76 u.g/L, yearly average cholorophyll-a is 16.25 u,g/L. From the regression equation derived from the regression analysis done between cholorophyll-a and total phosphorous, yearly average cholorophyll-a has been calculated as 17.37 p.g/L depending on total phosphorous. It has been stressed that limiting nutrient in the lake is nitrogen and there is a risk of the lake to go through the eutrophic category. XIV