Basma kalıplarında para ve değerli eşyaların basılabilirliğinin deneysel olarak incelenmesi

Abstract

ÖZET Günlük hayatımıza girmiş pek çok parça üretimini gerçekleştiren endüstri kollarından belki de en önemlisi kalıpçılıktır. Öyleyse, kalıpçılık; `Özdeş parçalan istenilen ölçü tamlığı içerisinde ve kısa zamanda üreten, malzeme tasarrufu ve insan gücünün asgari düzeyde tutulmasını sağlayan makina elemanı` diye tanımlayabiliriz. Ekonomik yönden kendi gücümüzle boy ölçüşebilmek ve günlük hayatta kullanılan her türlü mamullerin üretimini düşük maliyette sağlayabilmek önemlidir. Bunun için talaş kaldırmadan, özdeş parça üretebilmek, dekoratif malzemelerden, mutfak eşyalarına, elektronik gereçlerden plastik eşyalarına kadar parçaların seri olarak üretilmesini sağlamalıdır. Bu ve benzeri prosesler günümüzde, gelişimini hızla sürdüren `kalıpçılık` endüstrisiyle sağlayabilmektedir. Bizim araştırma konumuzda bu noktadan hareketle kalıplıçılığın bir kolu olan basma kalıplama ile ilgili olacaktır. Basma kalıplama; `Saç ve benzeri malzemeler üzerine harf, rakam, şekil ve motiflerin belirlenen bir baskı kuvveti yardımıyla kalıplanmasıdır` diyebiliriz. Basma kalıplama sistemine `Süsleme kalıplama` da denilebilmektedir. Çalışma parçası kalınlığı sınırlı ve genellikle yumuşak malzemelerden seçilmektedir. Bunun sebebi; çalışma sistemi incelendiğinde malzeme üzerine oluşturulmak istenen şekiller, bir kalıp zımbası üzerine işlenmiş ve yüzey elektro-kaplama yöntemi ile nikel yada kromla kaplanmış zımba sağlamaktadır. Böylece malzemeye yapılan bir vuruş ile zımba yüzeyindeki şekiller yüksek baskı kuvvetinden dolayı aktarılmaktadır. Sıklıkla zımba kırılmaları veya şekil ve motiflerin oluşturulamaması sorunu ile karşılaşılır. Bu problemler için tavsiye edilen çözüm yöntemi; uygun basma kuvveti ve zımba yüzeylerinin 58-64 HRc sertliğinde zımba malzemesinden üretilmesi gerekliliğidir. Değerli madenler ve para, madolyon gibi parçaların üretilmesi de basma kalıplama ile yapılmaktadır. Bu ürünlerin üretilmesinde de aynı sistem kullanılmaktadır. Mesela, para üretiminde şekillerin oluşumunu sağlayan iki zımba yardımıyla malzemenin tek vuruşla ön ve arka yüzeyi oluşturulabilmektedir. Tabii ki bu gibi ürünlerin üretim aşamaları ilginç ve itinalı bir çalışmayı gerektirmektedir. M

SUMMARY Die design is very important in Industry. It is applied for many parts which is used in daily life. In order to produce parts in short time, to do economy from the materials and labour, die design is especially used. To decrease the prices of materials is very important. Using the die design is one of the method to do the that. Decorative materials, kitchen appliances, electronic devices and even plastic stuffs can be produced by means of that method, without machining. In this thesis, one of the branch of die design, compression dies are investigated and a prototype rosette is produced using that kind of die. By compression dies any letters, numbers, figures and patterns, can be produced on the metallic sheets. In compression dies, generally soft metarials are used as samples. Frequently, some problems such as cracking of punches and unforming of the figures and patterns may be accurred. The advised solutions for those problems are suitable compressing force and working metarial hardness. Furthermore, the hardness of the punch surface should be among 58 - 64 HRc. The production of the valuable metals, coins and medallions are also carried out by compression dies. Tn the coining, by means of two punches which ensure the occurrence of the figures, both side of material can be formed by only one punch. After the general investigation, a compression die, is produced and a rosette specimen is manufactured. xu