Bulanık DEMATEL ve bulanık TOPSIS yöntemleri ile üretme-satın alma kararlarını etkileyen faktörlerin incelenmesi ve otomotiv yedek parça sektöründe bir uygulama

Abstract

Üretme-satın alma kararlarının verilmesinde karar vericilerin kolay karar verememesinin nedeni karar vericilerin değerlendirmesi gereken çok sayıda ana ve alt kriterin olmasıdır. Aynı zamanda bu kriterler farklı departmanların yorumlarının alınmasını gerektiren çok disiplinli bir sistematiğe ihtiyaç duymaktadır. Bu çalışmada üretme-satın alma kararlarının verilmesindeki etkenler/sebepler ve üretme-satın alma kararlarının verilmesindeki teknikler/metadolojiler için bir literatür araştırması yapılmıştır. Literatür incelendiğinde bu problemlerin çözümünde çok kriterli karar verme yöntemlerinin kullanıldığı görülmüştür. Bu araştırmalar sonrasında da otomotiv yedek parça sektöründe örnek bir uygulama yapılmıştır.Bu çalışmadaki örnek uygulamada Bulanık DEMATEL yöntemiyle ana ve alt kriterlerin ağırlıkları belirlenmiş ve Bulanık TOPSIS yöntemiyle de üretme-satın alma kararının alternatifleri arasındaki en iyi alternatif çözüm bulunmuştur. Kriterler arasındaki etkileşimin tümünün nicel olarak ifade edilmesinin mümkün olmamasından dolayı kriterlerin ağırlıklarının belirlenmesinde DEMATEL yöntemi bulanık küme teorisi ile genişletilerek Bulanık DEMATEL yöntemi kullanılmıştır. Üretme-satın alma kararının alternatifleri arasında en iyi çözümü bulmak amacıyla da karar verme sürecinde insan yargılarının sebep olduğu belirsiz durumları ortadan kaldırmak için TOPSIS yöntemi bulanık küme teorisi ile genişletilerek Bulanık TOPSIS yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda farklı disiplinlerin verdiği farklı önem ağırlıklarına göre ortaya çıkartılan alt kriter ağırlıkları üretme-satın alma kararının alternatiflerinin tespitinde kullanılmış ve alternatifler arasında en iyi alternatiften en kötü alternatife doğru bir sıralama yapılmıştır.Bu çalışma şirketlerin en kritik karar verme konularından biri olan `Üretme-Satın Alma Kararları`nın verilmesinde karar vericilere bir rehber olması amacıyla hazırlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Üretme-Satın Alma Kararları, Çok Kriterli Karar Verme, Tedarik Zinciri Yönetimi, Bulanık DEMATEL, Bulanık TOPSIS, Otomotiv Yedek Parça

The reason why decision makers can not make easy decisions in make-or-buy decisions is that there are lots of main and sub-criteria that decision makers need to evaluate. At the same time these criteria require a multidisciplinary systematic that requires the interpretation of different departments. In this study, a literature research has been made for finding the factors/reasons and for the techniques/methodologies behind make-or-buy decisions. When the literature is examined, it is seen that multi-criteria decision making methods are used in the solution of these problems. After these researches, an exemplary application was made in automotive spare part industry.The weights of main and sub-criteria were determined by the Fuzzy DEMATEL method and the best alternative solution was found by the Fuzzy TOPSIS method in the application in this study. Since the interaction between the criteria is not possible to be expressed in quantitative terms, in order to determine the weight of the criteria, the DEMATEL method was expanded by fuzzy set theory and the Fuzzy DEMATEL method was used. In order to find the best solution among the alternatives of the make-or-buy decision, the TOPSIS method was expanded by fuzzy set theory to eliminate the uncertain situations caused by human judgements in the decision making process and Fuzzy TOPSIS method was used. As a result of study, the sub-criterion weights revealed by the different importance of weights which are stated by different disciplines were used to determine the alternatives of the make-or-buy decision, and a ranking was made from the best alternative to the worst alternative among the alternatives. This study has been prepared as a guide for decision makers in the `Make-or-Buy Decisions` of companies which is one of the most critical decision making issues.Keywords: Make-or-Buy Decisions, Multi-Criteria Decision Making, Supply Chain Management, Fuzzy DEMATEL, Fuzzy TOPSIS, Automotive Spare Part Industry