Tokat yöresi ağaç baskı yazmalarının grafiksel gelişimi ve düzeni

Abstract

ÖZET Çalışmanın konusunu, Tokat yöresi ağaç baskı yazmalarının grafiksel gelişimi ve düzeni oluşturmaktadır. Bu konuyu ele almaktaki amacımız, Türklerde yüzyıllar boyu yapıla gelen geleneksel halk sanatının devam ettirilmesine, yaşamasına katkıda bulunmak ve bu sanatın teknik, biçim.kompozisyon, düzen ve uygulama yönünden taşıdığı özellikleri, diğer sanat dallarıyla benzerliklerini, birbirlerine etkilerini ortaya koyarak, sanat dünyasına sunmak olmuştur. Konuyla ilgili geniş bir literatür çalışması yapılarak, yöreye gidilip alan araştırması ve ilgili kişilerle görüşmeler yapılmıştır. Özgün örnekler seçilerek.grafiksel özellikleri, motif düzenleri, kompozisyonları karşılaştırmalar yapılarak irdelenmiştir. Yazmacılığın sürdürüldüğü atölyelerde baskı anları tespit edilmiş, gerekli çekimler yapılmış, sonuçlar değerlendirilmiştir. Baskı kavramı, dünyaya ilk adım atan insanın, çamur üzerinde bıraktığı izden kaynaklanmış olabilir. Bu el sanatlarının dünya üzerinde ilk görünüşü,mum ve topraktan yapılan sembolik ve dekoratif anlamda kullanılan kalıplarla yada kumaş üzerine elle boyanarak olmuştur. Nitekim Çatalhöyük kazılarında Hitit'lere ait pişmiş kilden çok sayıda mühür damgaları ortaya çıkmıştır. Bugün kalıplar kullanılarak baskılar yapıldığı kanıtlanmıştır. Tokat yöresi ağaç baskı yazmalarının ortaya koyduğu plastik özellik dikkate alındığında, bu türün daha önceki dönemlere ait süsleme disiplinleriyle, diğer geleneksel el sanatları ve çağdaş resim sanatının kimi örneklerinin motif ve kompozisyonlarıyla, benzer nitelikler taşıdığı, incelenen örneklere dayanılarak söylenilebilir. Yazmacılık sanatıyla motif, kompozisyon, renk yönünden bazı benzerlikler gösteren kumaş, halı, kilim,maden ve çiniden ele alınan bazı örneklerde yapılan karşılaştırmalarda, bu sanat dallarımızın motif ve kompozisyon düzenleri arasında, Tokat yazmalarıyla benzerlikler görülmektedir. Bu durumda bu sanat dallarının bazı dönemlerde birbirini etkilediğini, benzer form ve bezemelerin kullanıldığını, benzer düzenlemelere gidildiği sonucunu ortaya koymaktadır. Ayrıca Türk resim sanatının kaynaklarının, geleneksel sanatlarda aranılması gerektiğini pek çok uzman ifade etmiştir.

SUMMARY Graphical patterns and improvements of the hand printed articles of Tokat region are the main subject of this research. To give support for the continuity centuries old traditional folk art lived among Turkish tribes and to show its techniques, forms, compositions, shapes and practical application and parallels with the other forms of art, also the influence off these art forms to each other are the major goal of this scientific study. Besides bibliographic study the field research and interviews with local and native people have been done by the researcher. During the study very well known typical samples have been chosen, their graphical features and motives have been examined by comparative studies. Hand printing locations and environment were visited and the artisans have been observed in their working environment and necessary filming and recordings were compiled and the results have been evaluated with keen careness. The idea of printing may be surfaced by the first foot-print of the man on the clay for the first time in the history of mankind. The first samples of this art have been seen by brushing or using wax or carved wooden blocks. Just in the same way some clay samples of Hittite have been found in Chatalhoyuk. It is proved that hand carved wooden blocks with colors drained from various plants had been used in these hand printings. When the art form of hand printings of Tokat region had been considered it had been identified clearly by the traditional and early ages samples of this art form that in their motives and compositions there were common characters and similarities. When you compare colored motives and compositions of the other hand made folk art artifacts such as carpets, rugs, fabrics, ceramics and some metal works and hand printings of Tokat region with each other some resemblance show up themselves. In this case, it is quite possible to say that these art forms had been influenced from each other in similar forms, ornaments and patterns. Also, the main sources of modem and contemporary Turkish paintings had been hidden in traditional art treasure. All art critics and experts share this idea. We have authors, philosophers and very well known artists think and agree that the idea had been mentioned above is true. In modern Western paintings the same transitions had been occurred.