Çağdaş Azerbaycan resim sanatında eski Türk damgalarının etkisi

Abstract

Bu çalışmanın konusunu, Çağdaş Azerbaycan Resim Sanatında Eski Türk Damgalarının Etkisi oluşturmaktadır. Bu konuyu ele almaktaki amacımız, çağdaş Azerbaycan Resminde 1960'lı yıllardan günümüze kadar süregelen ulusallık arayışları içerisinde, eski Türk damgalarından yararlanan sanatçıların ve ortaya koydukları eserlerin incelenmesi, eski damgaların Çağdaş Azerbaycan Resmine etkilerinin sorgulanması, gelenekle çağdaşlık arasındaki ilişkilerin irdelenmesi, Çağdaş Türk ve Batı resmindeki benzer gelişmelerle karşılaştırılarak bilim ve sanat dünyasına sunmak olmuştur. Türk kültüründe DAMGA, ÎM, EN adı altında anılan maddi kültür unsurları tarihöncesi çağlardan günümüze kadar süregelmektedir. Damgalar taş-kaya, ağaç, deri, dokuma, halı-kilim, hayvanlar, süs eşyaları, maden sanatı, çanak-çömlek, mimari yapılar, bayrak ve tuğlar, giyim-kuşam, silahlar, zırhlar, mezar taşlan vs. gibi çok geniş kullanım alanlarında silinmez izler bırakmıştır. Damgalar, savaşçı-göçebe Türk boylarında hayvanların çeşitli yerlerinde tanımlayıcı işaretler olarak görüldüğü gibi, Orta Asya, Avrasya steplerinde, Kafkaslarda kozmogonik, mitolojik, dinsel, ekonomik, kültürel anlamlar da içeren geniş kapsamlı iletişim aracı olarak karşımıza çıkmaktadır. Fakat, bin yıllardır var olan bu damgaların, Türk Dünyasının farklı bölgelerinde görülen ulusal resim arayışlarına yansıması, özellikle Çağdaş Azerbaycan Resim Sanatı'na etkisi yeni bir olgudur. Modern Batı ressamlarından bir çoğunun kendi yaratıcılıklarında Doğu sanat ve ilkel sanatlardan etkilenerek yeni çözümler ortaya koymaları bilinen bir olgudur. Bu olgunun farkına varan Türk dünyası sanatçıları da, kendi ulusal kimliklerini ve geleneksel kültür değerlerini koruyarak çağdaşlaşmanın farklı modellerini bulmak için yoğun çaba sarf etmekteler. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce, Türk cumhuriyetlerinde ortaya çıkan bu tip arayışların, Çağdaş Türk Resminde 1940'h yıllardan başlayarak günümüze kadar süregelen ulusal resim arayıştan ile bir çok paralellikler arz etmesi dikkat çekicidir. Ortak kültürel değerlerden ve kaynaklardan yola çıkan sanatçıların ortaya koyduğu farklı yaklaşımlar ve seçenekler merak konusudur. Çağdaş Azerbaycan resim sanatında 1960'lı yıllardan bu yana süregelen bu sorun hala güncelliğini korumaktadır. Ulusallıkla evrensellik arasındaki ilişkilerin irdelenmesi, milli geleneklerin tekrara varmadan yenilenmesi, çağdaş plastik ve estetik değerlerle bütünleşebilmesi de, önem arz etmektedir.

This study is about the effects of old Turkish stamps on the Azerbaijan Painting Art The aim of this study is to determine the artists who have benefitted from old Turkish stamp within nationalistic searching which has been continued from the years of 1960 to today in contemporary Azerbaijan Painting and to examine works of those artists, also, to examine the effect of old stamp on contemporary Azerbaijan Painting, to consider the relationships with tradition and contemporary art at length, and to present it to the science and art community with comparing with similar development in contemporary Turkish and western painting. Material culture elements which call `DAMGA, İM, EN` in Turkish culture existed from ancient time to current time. The stamps left its trace on using areas like stone-rock, tree, leather, textile, carpet-kilim, animals, decorating things, metal art, pots and pans, architectural constructions, flags and horse-tails, dress and finery, weapons, suit of aimers, gravestones etc. It was confronted with the stamps not only in the many areas of animals as definitive signs in the warrior-migrant Turkish clans, but also as an extent communication tools which include cosmogonic, mythologic, religious, economic and cultural meanings in the steppes of Middle Asia and Eurasia and in Caucasia. But, The reflection of these stamps which have been in existence for thousans of years on the national painting search in the different areas of Turk's world, especially its effect on the Azerbaijan Painting is a new fact It is a known fact that most of modern western painters put forth new solutions for consideration with being influenced from the east art and primitive art for their own creativity. The artists of Turk's world who realize this fact work hard for finding of different models for becoming contemporaneous with protecting their national identity and traditional cultural values. It is worth attention that there is a close resemblance between this kind of searching which had appeared in Turkish Republics, before the Soviet Union was dissolved and national painting searching which has lasted since the years of 1940 in contemporary Turkish painting. It is a great interest in different approaches and alternatives that were suggested by the artists who based on common cultural values and resources. This problem which has lasted since the years of 1960 in Azerbaijan Painting Art continues still its currency. It is worth to give importance to consider relationships with nationality and universality at length, to be renewed of national tradition without repetition and also to become a united whole with contemporary plastic and esthetic values.