Diyarbakır`da su mimarisi

Abstract

Diyarbakır'da Su Mimarisi konulu tez çalışmamız, Diyarbakır merkezindekiTürk Döneminde inşa edilen su ile ilgili mimari yapılarından tarihi taş köprü, hamam veçeşme yapılarını içermektedir.Yapılan incelemelerde toplam 42 adet su yapısı (Köprü, Hamam, Çeşme) tespitedilmiştir. Eserlerin yoğunluk alanı Diyarbakır merkezinde sur içidir. Bu yapılar 3köprü, 6 hamam, 33 çeşmeden meydana gelmektedir. Yapılan çalışmalarda su yapılarıkendi içinde ve Anadolu'nun diğer su mimari yapılarıyla değerlendirmeye tabitutulmuştur. Günümüzde mevcut olmayan ve salnamelerde geçen 130 çeşme, adı bilinen14, adı bilinmeyen 10, toplam 24 hamam kısaca açıklanmıştır.Bölgenin fazla dağlık coğrafi konuma sahip olmamasından kaynaklı olarak,köprülerin akarsular üzerinde stratejik noktalarda inşa edildiklerini görülür. İncelenenköprülerde dikkati çeken ana inşa malzemesi siyah renkli bazalt kesme taşıdır. Buyapılar en azı beş gözlü olmak üzere (Kara Köprü), yedi gözlü (Devegeçidi Köprüsü) veon gözlü (Dicle Köprüsü) olarak inşa edilmişlerdir. Köprülerden Devegeçidi Köprüsüdik köprü grubunda diğer iki köprü düz köprü grubunda incelenmiştir.İncelenen 6 hamamdan, 4 tanesi haçvari, dört eyvanlı ve köşe halvetli; bir hamamyıldızvari planda inşa edilmiştir. Bir hamamın da sıcaklık bölümü yıkık olduğundanhangi plan tipinde inşa edildiği tespit edilememiştir.Katalogda incelenen çeşmelerden Tahtalı Katsal Sokak Çeşmesi dışında tamamınayakınında özenli taş işçiliği görülmemektedir. Diyarbakır'daki çeşmeler genellikle tekcepheli olarak inşa edilmişlerdir. Şehirde üçyüzlü olarak inşa edilen Hatun KastalÇeşmesi'nin dışında üç yüzlü, dört yüzlü ve sebilli çeşme örnekleri yoktur. Yapılardönemlerinin üslup özelliklerini yansıtmakla birlikte mahalli özelliklere de sahiptirler

Our thesis study called ? The Water Architecture in Diyarbakır? covers thehistorical stone bridges, Türkish baths and fountains built in the Turkish era.42 water structures ( bridges, Turkish bath, fountain) were found through thestudy .they were mainly located inside Diyarbakır city walls. 3 bridges, 6 baths and 33fountains comprise these structures. An internal and external evaluation of thestructures with a comparison to after Anatolian water structures were realized. 130bridges currently non-existing and 24 Turkish baths have been briefly explained. 10 ofthese 14 baths are not known by name.It is seen that the bridges are built on strategical points over the rivers becausethe region is not very mountainous. The main building material of the bridges examinedis black stone. These structures were built with at least 5 arch ( Black Bridges), sevenarch (Devegeçidi Bridges) and 10 arch (Dicle Bridges) .Devegeçidi Bridges was examinedin upright bridge group while the other two were examined in straight bridge group.4 of the 6 baths examined were built crosslike with four iwan and corner secludedretreat while one bath was built starlike . Heating section of one bath was ruined so thetype of the building plan could not be understood.In almost all the fountains in the catalogue except for the Tahtalı Katsal StreetFountain, a painstaking storework is not seen. Fourtains in Diyarbakır are generallybuilt single- sided. Except for the three-sided Hatun Katsal Fountain, no other examplesof three or four-sided fountains are seen in the city. They reflect the style of their era aswell as having local features.