Besni mezar taşları

Abstract

Anadolu'nun birçok yöresinde olduğu gibi değişik medeniyetlere beşiklik eden Besni'de de geçmiş dönemlere ait mezar taşlarının değeri bilinmeyerek çoğunluğu tahrip edilmiş ya da yok edilmiştir.Besni'de Hıra, Musalla, Beşiktarla, Toktamış gibi önemli mezarlıklardan bu gün sadece Musalla, Beşiktarla, Toktamış Mezarlığı'nda bulunan bazı tarihi mezar taşları ayakta kalmıştır. Bu mezarlıklarda bulunan mezar taşlarının çoğu Osmanlı Devletinin son dönemi ile Cumhuriyet dönemine tarihlenir.Güneydoğu ve Doğu Anadolu'da komşusu olan diğer il ve ilçelere göre oldukça farklı özellikler gösteren Besni'deki taş süslemelerin, Besni'nin sanat merkezi konumundaki batı şehirlerimize uzak olması nedeniyle yerel süsleme izlerini taşıdığı görülür.Yine Besni'ye yakın olmasına rağmen Şanlıurfa ve Gaziantep'te bulunan mezar taşlarındaki malzeme, kullanılan teknik ve süsleme unsurları Besni'deki mezar taşlarından farklılık gösterir. Bu illerde bulunan mezar taşlarının yapımında kullanılan malzeme beyaz Urfa taşıdır. Mezar taşları form olarak ince ve uzundur. Ayrıca mezar taşlarında süsleme unsurlarına oldukça sık rastlanır.Besni'deki mezar taşları daha çok Tunceli'deki mezar taşlarıyla benzerlik gösterir. Besni mezar taşlarında insan şeklini andıran kompozisyonun benzeri Tunceli'deki mezar taşlarında da görülür. Ayrıca bu iki merkezdeki mezar taşları Kazakistan Cumbul müzesi bahçesindeki Balballarla da benzerlik göstermektedir.Besni'deki mezarlıklarda erkek mezar taşları, çeşitli sosyal gruplara göre değişik tiplerde serpuşlara ve ölen kişinin hayattayken yaptığı mesleği belirttiği düşünülen motiflere sahiptir. Kadın mezar taşları ise kolye, muska, kemer tokası, saç örgüsü gibi değişik süs unsurlarının bulunduğu motiflerle süslenmiştir.Görüldüğü gibi sosyal hayata ışık tutan mezar taşlarının üzerine işlenen her bir yazının ve her bir motifin sembolik anlamları bulunmaktadır. Besni Mezar taşlarında da bu unsurları görmekteyiz.Anahtar Kelimeler: Mezar Taşları, Besni

As in many regions of Anatolia, in Besni, which have made cradle to many different civilizations, the value of gravestones, which belong to the ancient era, weren?t known and most of them were damaged or they were disappeared.In Besni only some of the historic gravestones are available today in Musalla-Beşiktarla Toktamış Graveyard from important graveyards like Hıra, Musalla, Beşiktarla, Toktamış. Most of the gravestones, which are available, of these graveyards are dated to the last period of Ottoman Empire and republic era.The decoration of stone in Besni, which show different traits from other cities and districts which are neighbor of it in SouthEastern Anatolia and Eastern Anatolia, because of being far away from west city locations which are art centers it is seen that it carries the local decoration traces.It is again, although they are close Besni the materials, technique which was used and decoration elements in gravestones which were found in Şanlıurfa and G. Antep are different from gravestones in Besni. The materials which were used in these gravestones, found in these cities, are white Urfa Stone. As form gravestones are thin and long. Also, it is encountered quite frequently to decoration elements.Gravestones in Besni show similarity with gravestones in Tunceli more than others. On the gravestones of Besni similar composition which remind human form is seen on gravestones in Tunceli. It is also gravestones in these regions show similarities with Balbals which are in Kazakhstan Cumbul Museum garden.In graveyards in Besni gravestones of men have motifs which show the job that the dead person made when he was alive and according to different kinds of groups in different types to headgears. Although the gravestones of women were decorated with ornaments like necklace, amulet, buckle, hair knitting.As it is seen there are symbolic means of each motifs and each writing which was penetrated on gravestones enlighten social life. We see these elements on Besni gravestones, too.Keywords: Gravestones, Besni