Coğrafi bilgi sistemi (CBS) metodolojisinin Sorgun Çayı havzası fiziki coğrafyasına uygulanması

Abstract

Sorgun Çayı Havzası'nın sınırlarını Doğu Akdeniz'e dökülen orta ölçekli mevsimlik Sorgun Çayı ve kollarının su bölümü çizgisi oluşturmaktadır.Havzada bugüne kadar daha çok jeolojik amaçlı çalışmalar yapılmıştır.Yarı nemli Akdeniz ikliminin görüldüğü alanda en soğuk aylar yağışlı, en sıcak aylar kuraktır. Bu nedenle buharlaşmaya bağlı olarak iklim; bazı yıllar yarı nemli, bazı yıllar yarı kurak bir karakter kazanmaktadır.Sorgun Çayı'nın kaynak ile ağız arasındaki uzunluğu 79 km'dir. Sorgun Çayı'nın batı kolları doğu-batı doğrultusunda, doğu kolları ise kuzey-güney doğrultusunda uzanmaktadır. Batıdaki kollar doğudakilere nazaran daha gelişmiş havzalara sahip olduklarından, daha fazla su ve malzeme taşımaktadırlar. Bu nedenle batıdaki kolların havza şekillenmesindeki rolü büyüktür.Sorgun Çayı'nın su seviyesi yıl esnasında bir yükselme, bir alçalma göstermektedir. Düzensiz bir rejime sahip olan akarsular aşındırma, taşıma, biriktirme faaliyetlerini en fazla kış aylarında olmak üzere sonbahar ve ilkbahar aylarında gerçekleştirmektedir.Havzanın morfolojik özellikleri temelde karstik, yatay yapı ve Akdeniz ikliminin etkisine bağlı olarak oluşmuştur. Akdeniz kıyılarında 0 m'den başlayan yükselti, havzanın kuzeyindeki dağlık sahalarda 2420 m'ye ulaşmaktadır.Araştırma sahasındaki önemli morfolojik unsurlar; dağ, tepe, şahit tepe, plato, ova, sırt, kanyon vadi, boğaz vadi, çentik vadi, gömük menderes, lapya, dolin, uvala, obruk, mağara ve travertendir.Havzadaki başlıca toprak tipleri; kahverengi orman, kireçsiz kahverengi orman, kırmızı renkli Akdeniz, kırmızı kahverengi Akdeniz toprakları ile alüvyal, kolüvyal ve organik topraklardır.Akdeniz ikliminin hakim bitki türleri olan makiler, kızılçam, karaçam, meşe, ardıç ve sedirler havzanın genel türleridir. Kurakçıl, sert-meşin yapraklı ağaç ve çalı türleri 1000 m'nin üzerine kadar olan sahalarda, iğne yapraklı ormanlar daha yüksek kesimlerde yer almaktadır.

The boundaries of Sorgun Stream Reservoir are formed by the bed of seasonal medium scale Sorgun Stream and branches which outflows to the East Mediterranean Sea.Till now studies with in this reservoir concentrated in rather geologic intensions.It usually rains during the coldest months and it is very dry during the warm months within the reservoir where the partially humid Mediterranean climate dominates. The climate is characterized as partially humid during some years and partially dry during some other years.The length of Sorgun main stream is 79 km. The branches of the Sorgun Stream at it?s West extends in West-East direction while the branches at it?s East extends in North-South direction. Since the Western branches have rather wider stream beds with respect to Eastern branches, they carry more water and material. That is why the role of the Western branches are much effective then the Eastern branches in the formation of the reservoir.The seasonal water levels of the Sorgun Stream show great differences. The streams are playing a dominant role in the formation of the reservoir. The caused erosion, material carriage and accumulation of material reaches highest levels in winter months and also takes during autumn and Spring months due to irregular flow regime of these streams.The reservoir morphologic peculiarity is formed in main of the karsts horizontal structural plains and the climate effects of the Mediterranean coast begins from 0 m. reaches to 2420 m. in the north mountains parts of the reservoir.The important morphological elements in the reservoir: mountain hill, butte, plateau, plain, crest, canyon, garge, notch valley, inclosed meander, lopies, doline, uvula, open pit, cave and travertine.The main types of soil in this area are; brown forest, brown forests without chalk, terra rossa, red- brown Mediterranean soil and alluvial colluvial and organic soil.The Mediterranean Climate which is seen in this reservoir the main plants types are strong against the drought, which need a lot of light and heat, bushes which are always green red pine, black pine, oak, juniper and cedar. Tress with strong moan leaves and different kinds of bushes are placed in the parts of 1000 m. and pine trees forests take places in higher parts. The most important plants are cedars which are in danger of exhaust and the alder which belong to the Black Sea climate.