Tarık Buğra`nın `Küçük Ağa` romanında geçen deyimlerin yapı ve anlam bakımından incelenmesi

Abstract

Sözlü ve yazılı anlatımın vazgeçilmez unsurlarından biri olan, bir toplumun kültürü hakkında ipuçları sunan deyimler; yapılan çalışmalarda daha çok anlamları bakımından incelenmiştir. Bu nedenle kıssadan hisse babında anlamı yoğunlaştıran, birden çok sözcükle oluşan bu söz öbeklerinin hangi biçimlerle oluştuğunu ve hangi sözcük türlerinin bir araya geldiğini belirlemek araştırmanın esasını oluşturmaktadır.Yapı bakımından incelenecek deyimler, herhangi bir sözlükten seçilmemiştir. Türk edebiyatının önemli kalem sahiplerinden Tarık Buğra' nın ? Küçük Ağa ? romanı üzerinde inceleme yapılmıştır.Romanda kullanılan deyimler öncelikle tespit edilip fişlendi. Yapı ve anlamları bakımından incelenen deyimler, sözcük öbeği yapısındaki deyimler ve cümle yapısındaki deyimler olarak ele alındı.İki bölüm de deyimlerin yapı özellikleri bakımından alt başlıklar halinde inceleme konusu yapıldı. Her bir deyim kendi kategorisi içinde tek tek ele alındı. Deyimi oluşturan sözcüklerin türlerinin ve kaynaklarının ne olduğu, deyimin cümleye kattığı anlamın neyi ifade ettiği belirtilmeye çalışıldı. Ayrıca incelenen deyimlerin çeşitli başlıklar altında yüzdelerini göstermek amacıyla çizelgeler oluşturuldu.Bu sayede çalışmanın bir diğer amacı olan romanda en sık geçen deyimin de tespiti yapılmış oldu.

Being one of the essential elements of oral and written expressions and offering some tips about a society?s culture, idioms have been analysed on account of their meanings in studies. For that reason, what forms the research is examining how these phrases combining more than one word are put together and what kind of words are used to create patterns, which are quite pleasing and condense the meaning. The idioms which are studied by means of their structures are not selected from a dictionary but the novel ?Küçük Ağa? written by Tarık Buğra which has a great significance in turkish literature is prefered indeed. First the idioms which are verbalized in the novel were determined and then by means of marking, their meanings and structures were defined.This study contains two basic sections which are structured as phrases and as sentences. These two basic sections are given as subtitles departed regarding their structural features. Each idiom is examined one by one within its own category. Types and origins of words composing the idioms and what the meanings that idioms assign to sentences express are indicated. Moreover, charts are built in the purpose of presenting the percentages of idioms under different titles.Thus is done the determination of the idioms that are seen frequently in the novel, which is another purpose of the study.