Kelepçeleme sözleşmeleri

Abstract

Kişiler sosyal düzene gerçek anlamda katılabildiği ölçüde maddî ve manevî gelişimini sağlayıp huzurlu ve mutlu olabilir. Bu ise onun kişilik haklarına saygı gösterilmesi ve bu hakların korunması ile mümkündür. Korunup kollanması gereken kişilik haklarının vazgeçilmez parçalarından biri de kişinin ekonomik faaliyet özgürlüğüdür. Söz konusu özgürlüğün gerçekleşebilmesinin yegâne yolu, kişinin sözleşmeler yoluyla sosyal düzene katılabilmesidir. Ancak bazı durumlarda kişinin ekonomik özgürlüğü, yapmış olduğu bu sözleşmeler sebebiyle aşırı derecede sınırlanabilmektedir. Yani taraflardan birinin sözleşmeye koydurduğu hükümler sebebiyle, genellikle daha zayıf olan diğer tarafın ekonomik özgürlüğü elinden gitmekte ve güçlü olan tarafa bağımlı hale gelmektedir. Bu şekilde ekonomik özgürlüğü sınırlanan kimsenin korunması özel kanun hükümleri, gabin, genel işlem şartları ve genel ahlâka aykırılık yoluyla sağlanmaktadır.Bu çalışmada kelepçeleme sözleşmeleri başlığı altında kişinin ekonomik özgürlüğünü aşırı derecede sınırlayan ve kişiyi sözleşmenin diğer tarafına bağımlı hale getiren sözleşmelerin, BK.m19-20 (TBK.m.26-27) ile, MK.m.23/II çerçevesinde genel ahlâka aykırılık boyutu incelenmiştir. Bu bağlamda sözleşmede kelepçeleme niteliği taşıyan hükümlerin veya sözleşmenin tamamının genel ahlâka aykırı sayılabilmesinin kriterleri tespit edilmiş, kelepçeleme halinin sıklıkla görüldüğü sözleşme tipleri ele alınmış, bunlara uygulanacak yaptırımlar ve buna bağlı olarak ortaya çıkan talepler değerlendirilerek çözüm önerileri sunulmuştur.

People?s level of real degree of involvement into the social order, provide their material and spiritual development and that can make them happy and peaceful. This is possible with respecting and protecting their human rights. One of the essential parts of these human rights that must be protected is the freedom of economic activity. The only way to provide freedom in question is involvement of the person into the social order by means of contracts. However, the economic freedom of the person, in some cases, can be extremely limited because of the contracts he made. That happens because of one of the parties? contract provisions included which is usually causes weaker party to lose his economic freedom and made him/her dependent on the stronger side. Special laws, such as fraud, breach of terms and conditions and general morality, are protecting anyone whose economic freedom is limited in these forms.In this study, under the title of oppressive contracts, contracts that are excessively limiting the economic freedom of a person and making person dependent on the other side of the contract, B.K.m.19-20 (TBK.m.26-27) and, contrary to the general morality in the framework of MK. m. 23/II, were investigated. In this context, oppressive conditions of the contract and the whole contract?s criteria for the breach of morality have been identified, contract types often seen with the state of oppressiveness have been addressed, and the sanctions to be applied and resulting demands are evaluated and suggestions for solutions made.