Na`tlerin tasavvufî temelleri ve na`t mecmuaları (Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye Bölümü 1210,1211 -tenkidli metin)

Abstract

Türk şiirinin klasik döneminde hemen her şair na't kaleme almıştır. Na't, şairin Hz. Peygamber'e olan sevgisini dile getirdiği en müstesna metindir. Klasik dönemde na'tlerin muhtevasında tasavvufî bir Hz. Peygamber telakkisi karşımıza çıkar. Bu sebeple na'tlerin anlaşılması için tasavvuf düşüncesindeki Hz. Muhammed telakkisinin bilinmesi gerekir. Hz. Muhammed tasavvufî düşüncede âlemin varlık ve varoluşun başlangıcıdır. Bütün bilgi ve hikmetlerin kaynağıdır. Ahlakın nihâi gayesi ve insanoğlunun en mükemmel var oluşudur. Hz. Peygamber'i varlık, bilgi ve ahlak açısından ifade eden bu düşüncelerin edebî tezahürlerini klasik dönem na'tlerinde bütünüyle görmek mümkündür. Tasavvufî telakki ile kaleme alınan na'tlerin XV. yüzyıldan itibaren nicelik olarak arttığı görülür. Na'tler zamanla birikmiş ve içlerinden seçmeler yapılarak özellikle XVIII. ve XIX. yüzyıllarda na't mecmuaları meydana getirilmiştir. Bu mecmualar Hz. Peygamber için yazılmış na'tleri bir araya getiren önemli kaynaklardır. Edebiyatımızda müstakil birçok na't mecmuası bulunmakla birlikte, Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye Bölümü 1210 numarada kayıtlı na't mecmuası gerek içerdiği na't sayısı, gerek tertip hususiyetleri göz önünde bulundurulunca türün en güzel örneği olarak karşımıza çıkar. Aynı kütüphanede 1211 numarada bir başka na't mecmuası ile karşılaşırız. Bu iki mecmua birbirinden farklı metinleri de ihtiva eder. Türk şiirinin klasik döneminde na't mecmuaları olarak isimlendirilen derlemelere, Cumhuriyet döneminde na't antolojileri denmiştir. 1962'den günümüze birçok na't antolojisi ortaya çıkmıştır. Alanın uzmanları tarafından bilimsel hassasiyetle hazırlanan antolojiler hariç birçok na't antolojisinin özensizce hazırlandığını söylemek mümkündür. Gerek na't mecmuaları gerekse na't antololojilerinin bir kısmı na'tlerle birlikte tevhid, münacat, miraciye vb. dinî türlerde kaleme alınmış şiirlerin de yer aldığı eserlerdir.Bu çalışmada na'tlerin tasavvufî temelleri na't metinlerinden örneklerle ele alınmış, klasik dönemdeki na't mecmuaları incelenmiş ve Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye Bölümü 1210, 1211 numaralı na't mecmualarının metinleri verilmiştir.ANAHTAR KELİMELER:Klasik Türk Şiiri, İslam Tasavvufu, Hz. Muhammed, Na't, Na't Mecmuaları

In the classical period of Turkish poetry nearly all poets have written na'ts. A na't is an eulogy and a special text by which a poet expresses his love for Prophet Muhammed. In classical period, there is a mystical consideration of Prophet Muhammed in the content of na't texts. For that reason it is necessary to know this mystical view in order to understand na'ts that are written in classsical period. In mystical thought, Prophet Muhammed is the main reason for creation of the universe and the beginning of existence. He is the spring of all knowledge and wisdom. He is the final goal of ethics and the perfect human being. It is possible to see all these considerations in na't texts. After the 15th century, the number of na't texts increases. By time na't texts accumulated and in the 18th century na't anthologies were compiled by some compositors. There are many na't anthologies in Turkish poetry, but the most important one is located in the Süleymaniye Library, Hamidiye Section, no. 1210. This manuscript is the best model of na't anthologies according to characteristics of arrangement and the number of na'ts it contains. There is another important manuscript, located in the Süleymaniye Library Hamidiye section no. 1211. Both antholologies contain different na't samples.In the modern period of Turkish literature, from 1962 to present we also see many samples of na't anthologies. However, except some works which were compiled by professionals, it is possible to say that many of them lack in terms of content. Also some of na't anthologies include other religious literary types like mirajiyyas, tawhids and munajats.In this thesis we studied mystical bases of na'ts and examined na't antologies in classical period. We also gave na'ts texts of two antologies, located in the Süleymaniye Library Hamidiye Section no. 1210, 1211.KEY WORDS:Classical Turkish Poetry, Islamic Mysticism, Prophet Muhammed, Na't, Na't Anthologies