Sivil toplum bağlamında Osmanlı kent yapısı: Kayseri örneği

Abstract

Toplumsal gelişmişlik düzeyini belirleme aracı olarak sivil toplum, günümüz sosyal bilimcilerin üzerine yoğunlaştıkları alanlardan biri haline gelmiştir. Bunun altında, modernitenin günümüz ve tarihsel çerçevedeki problematiklerini çözümleyebilecek alt dinamiklerin yattığı söylenebilir. Sosyo-ekonomik açıdan içinde bulunduğu toplumun kendi kendine yetebilirliğini sağlayacak kent zemini, kent imkânlarını değerlendirebilecek yerel seçkinler zümresi ve çevreleşmenin belirtilerinden olan özerk kent hukuku, söz konusu alt dinamiklerin başlıca unsurlarıdır. Üzerinde semantik kaymalarının olduğu sivil toplum kavramı, çalışmada, hükümet dışı toplumsal organizasyon anlamında kullanılmıştır. Anadolu'nun hem Kuzey-Güney (Sinop'tan başlayıp Halep'e uzanan yol) hem de Doğu-Batı (Antalya'dan başlayıp Tebriz'e ulaşan yol) istikametlerindeki yolların kesişme noktasında bulunmasının getirdiği maddi refah düzeyi ve sakinlerinin hukuki alana olan ilgisi ile Kayseri, Osmanlı kent dinamizminin boyutunu görmemize olanak tanıyacak özelliklere sahiptir. Bununla birlikte, ayanlar dönemi olarak adlandırılan XVIII. yüzyılda –genel resme aykırı olmayacak şekilde- Kayseri'de yerli aristokrat ailelerin türemesi de hem sosyo-ekonomik imkânları kendi adına değerlendirmede hem de mahalli siyasal nüfuz oluşturmada kentin bir hinterland bölgesi yahut uydu kent imajından uzaklaşmasını sağlamıştır. Sahip olduğu bu hususiyetler, Kayseri'yi, Osmanlı'daki merkez-taşra çatışmasını göstermede en uygun temsil konumuna getirmektedir. Buradan hareketle, sivil toplum olgusu, yukarıda zikredilen kullanımı ve alt unsurları ile Osmanlı'daki merkez ve çevre ilişkileri Kayseri bağlamında değerlendirilecektir.Anahtar Kelimeler: Merkez-Çevre, Sivil Toplum, Kent Yapısı, Kayseri.

As a means of determination of social development level, civil society has become one of the areas that today's scientists focused on it. Below that, it can be said that there is underlied sub-dynamics that can analyze the problematics of present and historical framework of modernity. In terms of socio-economic, city basis which will provide the self- reliance of society in; group of local gentries which can use the urban facilities and autonomous urban law which is symptoms of peripheralization are the main components of underlied sub-dynamics. The concept of civil society, which is semantic shifts on, have been used as a non-governmental social organization in the thesis.Thanks to the monetary prosperity brought about by the presence in both North-South (the road starting from Sinop and leading to Aleppo) and East-West (the road starting from Antalya and leading to Tabriz) direction at the crossroads of Anatolia , Kayseri has features that allow us to see the size of the Ottoman urban dynamism. In addition, in the XVIII. century which is called Ayans period, -manner of not to be contrary to the general picture- emerge of the local aristocrat families has led to the urban both socio-economic opportunities to assess their own behalf and the creation of local political influence a hinterland area of the city or suburbs a move away from the image. These characteristics of Kayseri will set to one of the most suitable positions to indicate center-country clash. In view of these informations, civil society phenomenon will be evaluated in the context of Kayseri with the use that is above mentioned and with sub-elements, center and periphery relations in Ottoman.Key Words: Centre-Periphery, Civil Society, Urban Structure, Kayseri.