16. yüzyıl mesnevilerinde ayet ve hadis iktibasları

Abstract

Çalışmamız Türklerin edebiyatta da en verimli oldukları dönem kabul edilen 16. yüzyıl mesnevilerinde ayet ve hadis iktibaslarının tespitine dairdir. Bu amaçla üzerinde bilimsel çalışma yapılmış 61 Türkçe dinî-ahlâkî, aşk mesnevisi incelenmiştir. Elimizden geldiğince fazla eser taraması yaptığımız bu çalışmamızda aynı zamanda iktibas sanatı tüm yönleriyle ele alınmıştır. Çalışmanın Giriş Bölümü'nde iktibas sanatı ile iktibas gibi manaya dayalı olan telmih ve tedâî hakkında bilgi verilmiş, tedâî yoluyla verilen beyitlerin bazıları ise mazmûn olarak kabul edilmiştir. Tezimizin birinci bölümü tespit edilen ayet iktibaslarından oluşmaktadır. Bu bölümde; iktibas edilen ayetlerin Kur'ân-ı Kerîm sıralaması doğrultusunda ayrıma tabi tutulmadan lafzen, mânen ele alınmasının yanında telmih sanatı ile telmihten kaynaklanarak oluşan tedâîler de incelenerek yorumlanmıştır. İkinci bölümde ise hadis-i şerifler alfabetik dizimle verilmiş olup hadis iktibaslarının değerlendirilmesinde de ayet iktibaslarındaki metot izlenmiştir. Ayrıca yorumladığımız ayet ve hadislerin benzer örneklerini saptadığımız beyitler olduğu takdirde bunlar şair, eser ismi, beyit numarası verilerek dipnotlarda belirtilmiştir. Maddeler halinde sıraladığımız Sonuç Bölümü; lafzen, mânen iktibaslarla telmih, tedâî şeklinde verilen sure ve hadislerin sayılarını gösteren tablolar yanında beyit sayılarını içeren tablolarla tamamlanmıştır. Anahtar Kelimeler:16. Yüzyıl, Mesnevi, İktibas, Ayet ve Hadis

Our study is related to the quotation of verses of the Koran and hadiths in the mesnevi of the 16.th century which considered to be the most prolific era of Turks in literature. 61 mesnevi of Turkish classical literature on religion-moral and love with great significance and subjected to scientific studies and thesis were analyzed. As a matter of fact, it was determined in the studies conducted in terms of quotation art up to now that the quotation was classified as complete and short quotation and also as the literal quotation. In the Introduction part of this study, the art of quotation and reference and association which based on meaning similar to the quotation was introduced and it was stated that some of the couplets given through giving reference. The first chapter of our study consists of the quotation of the verses in the Holy Koran. The quotation determined in this chapter discussed in terms of meaning ignoring their ranking in the Holy Koran and the art of reference and the associations resulting from the references were analyzed and interpreted. In the second chapter, the hadiths were given in alphabetical order and the same method was employed for the quotation of those hadiths. Moreover, the couplets with the verses and hadiths similar to those we had interpreted were determined in the footnotes with the name of the poet and the work and the number of the couplets. The Conclusion Part which we listed in clauses include the tables of the literal and spiritual quotations and the number of the verses and hadiths given in the form of association as well as the quotations of our poets and the tables containing the number of the couplets they associated. Keywords:16th century, Mathnawi, Verse and Hadith