Osmanlı uleması ve patronaj ilişkisi

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı ulemâsının patronaj ilişkileri incelenmektedir. Patronaj, ilk çağlardan beri siyasî iktidarların uyguladığı bir politik strateji ve taktiktir. Bu nedenle Osmanlı'daki patronaj politikalarının anlaşılabilmesi için patronajın kısa bir tarihi incelenmiş, ilk çağlardan beri siyasî iktidarların patronajla neyi amaçladığı saptanmaya çalışılmıştır. Osmanlı Devleti'nin patronaj politikalarının, Osmanlı ulemâsı üzerinde büyük etkileri vardır. Bilimsel gelişmeyi ve toplumsal ilerlemeyi hedef almayan patronaj politikaları, Osmanlı Devleti'nin çöküşüne neden olmuştur. Osmanlı Devleti'nin yaratıcı fikirler geliştirememesinin temel nedeni, kendi yapısına uygun rasyonel bir patronaj modellemesi ortaya koyamamasıdır. Ayrıca Türk patrimonyal devlet anlayışının fikirsel kökleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Avrupa'nın gelişmesini sağlayan halk patronajı kavramı üzerinde durulmuştur. Yeni geliştirilen depatronaj kavramı, akıllar âlemi teorisi, bilgi temelli yeni güç denklemi çalışmanın özgün taraflarıdır. Rasyonel patronaj politikası ise Hz. Mevlana'nın dediği gibi: meyve ağaçlarına su vermektir, dikene değildir. Anahtar Kelimeler: Patronaj, Depatronaj, Akıllar Âlemi Teorisi, Patronaj Piramidi Paradoksu, Patrimonyal Devlet, Epistemoloji, Ulema.

In this study, Ottoman Ulema and Patronage Relationship is examined. Patronage is a political strategy and tactic applied by political powers since the early ages. Therefore, a brief history of patronage to understand patronage politics in Ottoman has been examined and it is attempted to determine what political powers aimed with patronage since the early ages. There are great influences of Ottoman State's patronage on Ottoman Ulema. Patronage politics which did not aim at scientific development and social progress caused the collapse of the Ottoman Empire. Basic reason not to develop creative ideas by the Ottoman State is not to reveal any rational patronage modelling that is in compliance with its structure. In addition, the ideological roots of the Turkish patrimonial state were tried to be determined. The concept of public patronage which enables the development of Europe has been emphasized. The newly developed concept of depatronage, the theory of minds worlds, knowledge-based new power equation are the original sides of studying. As said by Mevlana, rational patronage politics: is not to water thorn, but to the fruit trees.Key Words: Patronage, Depatronage, Theory of Minds Worlds, Patronage Pyramid Paradox, Patrimonial State, Epistemology, Ulama.