Konya Mevlana Müzesi`nde bulunan XV.- XVI. yüzyıla ait tezhipli Kur`an-ı Kerimler

Abstract

Bu araştırma, XV. ve XVI. yüzyıla ait tezhipli Kur'an-ı Kerim'lerin incelenmesi ve dönem özelliklerinin belirlenmesine katkı sağlamak amacı ile Konya Mevlana Müzesi'nde bulunan 5 adet tezhipli eseri içermektedir.Üç ana bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde; XV. ve XVI. yüzyıl tezhip sanatının öneminden bahsedilerek bu dönemlerin niçin detaylı bir şekilde incelenmesi gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca, üzerinde çalışılan yazma eserlerin nasıl bir yöntemle incelendiği ve çalışma esnasında karşılaşılan güçlüklere değinilmiş, kısaca konu ile ilgili literatür özetleri verilerek birinci bölüm sonlandırılmıştır.İkinci bölümde, tezhip sanatı başlığı altında; tezhibin tanımı yapılarak tarihi seyri hakkında bilgi verilmiştir. Katalog bölümü eser anlatımında sıklıkla kullanılacak olan tezhip sanatının Kur'an-ı Kerim'lerde kullanıldığı alanlar bu bölümde açıklanmış, kullanılan malzeme ve teknikler hakkında bilgi verilmiştir.Üçüncü bölüm, çalışmaya esas teşkil eden yazma eserlerin künyeleri, fotoğrafları, anlatımları ve çizimlerini içeren katalog bölümünden oluşmaktadır. Bu bölümde incelemiş olduğumuz beş eser, envanter numarasına göre sıralanmış; eserlerin tezhipli sayfaları form, teknik, motif ve renk özellikleri açısından incelenerek her bir eser sonunda değerlendirme yapılmıştır. Değerlendirme ve sonuç bölümünde ise ele alınan tüm eserlerin tezhip tasarımı özellikleri sıralanarak, bu özellikler aracılığıyla yüzyıllar içerisinde farklı kültür izlerini taşıyan eserlerde etkilenmelerin yansımaları tespit edilmiştir. Osmanlı kitap sanatlarının oluşması ve gelişmesinde farklı birçok devletin etkisi olduğu vurgusu yapılmış ve ele alınan eserler üzerinde çeşitli kültür izlerinin varlığı kanaatine ulaşılmıştır. Kültürel etkileşimin yüzyıllar içerisinde farklı coğrafyalarda iç içe geçmiş olmasından kaynaklanan durum, eserler hakkında tarihsel bir netliğe ulaşılmasını mümkün kılmazken, yapılan çizim ve detaylı incelemeler sayesinde eserlerin XV. ve XVI. yüzyıla ait oldukları tahmini güçlenmiştir.

In this work, five illuminated Quran manuscripts dating to the XV. and XVI. centuries are studied in order to survey illumination characteristics of the era. The manuscripts are currently preserved at Konya Mevlana Museum. In the first chapter of the thesis, our motivation behind studying XV. and XVI. century illumination styles is explained by reviewing the significance of those centuries in the context of illumination art. A short literature review, the methodology that is adopted in technical analyses, and the challenges confronted are also provided in the first chapter.The second chapter consists of a conceptual and methodological background, including an introduction to illumination art and a historical narrative. The details on traditional materials and illumination techniques, specifically those that are referred in the third chapter, are also discussed.The third chapter is structured as an inventory of the five manuscripts that are studied in the thesis, along with their technical analysis. Their physical features, photos, and drawings are presented. The illuminated pages of each manuscript are reviewed and discussed in terms of design layouts, illumination techniques, included motifs, and color choices. In the last two chapters, namely discussions and conclusions, an overall analysis of the five manuscripts and their illumination characteristics is given. A cultural analysis of the manuscripts is performed to assay possible influences on their illumination styles from multiple cultural sources. As a concluding remark, the demonstrated multi-cultural features of the manuscripts are discussed in the context of Ottoman book art, which is known to be influenced by numerous cultures. Although such a multi-cultural background renders it difficult to have an exact historical opinion on the studied manuscripts, the provided detailed examinations and drawings support the hypothesis that the manuscripts indeed date to the XV. and XVI. centuries.