15.- 17. yy İznik seramiklerinde lale motifinin tasarım özellikleri

Abstract

Türk sanatının temel malzemelerinden olan ve köklü bir sanat olan seramik, tarihimizin en eski zamanlarından günümüze kadar uygulanmış ve Osmanlı döneminde zirve noktalara ulaşmıştır. Osmanlı'da İznik ve Kütahya üretim merkezleri öne çıkmış ve diğer üretim yerlerine kıyasla daha fazla üne sahip olmuşlardır. Evani olarak da bilinen kap-kacaklarda ve mimarideki çini süslemelerinde, Osmanlı dönemi üretiminde İznik'in ayrı bir yeri ve önemi vardır. Bunun sebebi, İznik yöresine ait hammadde özellikleri ve çini ile seramik üretimi konusunda yeterli tecrübe ve donanıma sahip bir merkez olmasıyla ilişkilidir. Osmanlı döneminde iki üretim merkezi haline gelen Kütahya ve İznik arasındaki rekabet ve sanatsal anlamda ilerleyiş, üretimin kalitesinin artmasına ve toplumda bir değer görmesine neden olmuştur. Osmanlılarda seramik sanatı 15.- 17. yy arasında belirli bir ekole ulaşmış ve ulaştıkları bu seviyeyi yüzyıllar boyunca korumayı başarmışlardır. Bu denli nitelikli ve estetik değer açısından önemli olması, Osmanlı seramik sanatını ve İznik seramiklerini dünyada marka haline gelmesini sağlamıştır. Birçok eserin günümüze sağlam ulaşmış olması, eserler üzerinde belirli bir araştırma yapmamıza olanak sağlamıştır. Bu sayede eserlerin yapım tekniklerini, tarzlarını, üsluplarını ve motiflerin incelenmesine fırsat oluşmuştur.Başlangıçtan itibaren Osmanlı seramik üretiminin ana merkezi olma vasfını elinde tutan İznik seramikleri, çok sayıda araştırmalara konu olmuş ve birçok yayında yer almıştır. Kaynaklarda bu eserler; tarihsel, ikonografik, malzeme ve teknik açıdan ele alınmış, seramiklerin süslemesi konu, motif, renk özellikleri incelenmiştir.Bu tez çalışmasında 15.- 17. yy. Klasik İznik seramiklerinde sürekli yer alan ve iki çeşidiyle seçilen lale motifi 53 tane seramik eser üzerinden ele alınarak tasarım açısından incelenmiş ve lalenin diğer motiflerle görsel ilişkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. İnceleme sonucu söz konusu motifin renk, boyut ve oran, çeşit ve duruşu gibi temel görsel özellikleri belirlenmeye, süsleme kompozisyonundaki geleneksel yeri ve konumu (duruşu) takip edilmeye çalışılmıştır. Genel bir değerlendirme niteliği taşıyan bu tez incelemesi, İznik seramiklerinde lale motifinin kullanım şeklinde dair ön fikir edinmeye imkân vererek daha detaylı araştırmalara veri ve emsal teşkil edecektir.

Ceramics, which is one of the basic materials of Turkish art and is a fundamental art, has been practiced since the oldest times of our history and reached peak points during the Ottoman period. İznik and Kütahya provinces were The centers of production in the Ottoman Empire. These centers have the most fame and reputation.Iznik has a special place in Tile decorations of pots which is also known as Evani and architecture in Ottoman tile production. The reason for this is related to the raw material properties of Iznik region and the fact that it is a center with enough experience and equipment in ceramic and ceramic production.The competition and artistic progress between Kütahya and İznik, which became two production centers during the Ottoman period, caused the quality of production to increase and a value in society.The art of ceramics in the Ottomans in 15.- 17. YY Centuries reached a certain level between the century and maintained this level for centuries.This important quality and aesthetic value has made the Ottoman ceramic art and Iznik ceramics a brand throughout the world.The fact that today many works have survived to the present day have enabled us to carry out a certain research on the works. This allows to examine their construction techniques, styles, manner and motifs.İznik which was the main center of Ottoman ceramics production from the beginning, has been the subject of many researches in terms of production of works and has been included in the publications. In the sources, these products were discussed in terms of historical, iconographic, material and technical aspects, their subject, motif, color characteristics were examined.In the thesis study 15.- 17. y. y. the tulip motif, which was chosen in two varieties of classical İznik ceramics, was examined from 53 ceramic works and examined in terms of design and it was tried to determine the visual relationship of tulip with other motifs. As a result of the study, it was tried to determine the basic visual features such as color, size and ratio, type and stance of the aforementioned motif, and the traditional place and position of the ornament composition.This study, which is not inclusive, will provide data and precedence in more detailed studies by allowing for a prior opinion on the use of tulip motifs in İznik ceramics.