Bayburt kale kazısı seramik buluntuları

Abstract

Bölgede tarih öncesi ve tarih sonrasını aydınlatan arkeolojik kazılar ve yüzey araştırmaları son yıllarda artış göstermiştir. Bu, `Bayburt Kale Kazısı Seramik Buluntuları` adlı tez çalışmasında, Bayburt Kalesi kazılarından çıkarılan bütün ve kırık envanterlik seramik buluntular incelenerek, sanat tarihi açısından önemi, kullanılan malzeme, teknik, süsleme ve form özelliklerinin Bayburt ve yakın çevresinde bulunan yerleşimler ile karşılaştırılarak bölge içi kültürel etkileşimi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bayburt'a ait seramik eserlerin ilk kez ayrıntılı olarak ele alındığı bu çalışmada, Bayburt Kalesi 2006-2007 ve 2017-2018 yılları kazılarında ortaya çıkarılan farklı dönemlere ait seramik buluntular sınıflandırılmıştır. Katalog bölümünde ayrıntılı olarak incelenen 64 adet seramik eserin 36 adetini; tabak-çanak, kandil, şamdan, pithos, vazo, testi, figürün, koku kabı, merhem kabı, minyatür kaplar, maşrapa ve yağdanlık oluşturmaktadır. Eserlerin 28 adetini farklı form ve hamur özelliklerine sahip, 17-19. yüzyıl arasına tarihlendirilen lüleler oluşturmaktadır. Lüleler, iyi arıtılmış, az gözenekli hamur yapısına sahip, kırmızı, devetüyü, gri, beyaz renk hamurlu ve astarlıdır. Bayburt lülelerinde çanak şekillerine göre; silindirik çanaklı, yuvarlak çanaklı, lale çanaklı, zambak çanaklı, basık yuvarlak çanaklı, nervür çanaklı ve yivli çanaklı olmak üzere 7 tip form belirlenmiştir. Hamur renklerine göre kaledeki lüle kullanımının 17. ile 20. yüzyılın başı arasında olduğu anlaşılmaktadır. İncelenen seramikler içerisinde çoğunluğu günlük kullanım seramikleri oluşturmaktadır. 36 adet seramik kabın 14 adeti yeşil sırlıdır. Günlük kullanım seramiklerinde hamur yüzeyi genelde perdahlıdır. Astarlama yöntemi sırsız kapların 4 tanesinde kullanılmıştır. Kapların tamamının benzer hamur özelliklerine sahip olması, ana malzemenin bölgenin toprak yapısı özelliğini yansıtması ve kalede üçayak buluntuları kapların yerli üretim olduğunu göstermektedir. Üretim yapıldığının göstergesidir. Kaplardaki çark izlerinden ve kapların ölçü orantısızlığından tamamının çark yapımı olduğu anlaşılmaktadır. İncelenen seramikler, Bayburt Kalesi seramik çeşitliliğini yansıtmaktadır. Seramik eserlerin 33 adeti 12-19 yüzyıla tarihlendirilen İslami Dönem eserleridir. Ayrıca seramikler, kalede mimari süs unsuru olarak da kullanılmıştır. Fakat kazılarda, mimaride kullanılan seramikler bütün halde ele geçirilememiştir. Mekanlar içerisinde ortaya çıkarılan tandırların küfle sisteminin ve sarnıçlarda yağmur sularının sarnıç içine geçişi sağlayan künk sisteminin dipsiz çömleklerlerin iç içe geçirilmesiyle oluşturulduğu belirlenmiştir.

The archaeological excavations and surveys that have clarified the prehistory and the history of the region have increased in recent years. In this thesis that titled `Bayburt Castle Excavation Ceramic Findings`, all of the ceramic finds that one piece and broken pieces inventoried from the Bayburt Castle excavations were examined the importance of art history, material, technique, ornamentation and form characteristics were compared with the settlements in Bayburt and its vicinity, and it was tried to reveal the intercultural cultural interaction. In this study, the ceramic finds belonging to different periods which were found during the excavations in 2006-2007 and 2017-2018 were classified. 36 pieces of 64 ceramic works examined in detail in the catalog section consist of plate-bowl, candle, candlestick, pithos, vase, cruse, figurine, odour case, cream case, miniature pots, dipper and oilcup. 28 of them consist of tobacco pipes have different form and dough characteristic dating to the between 17th- 18th century. The tobacco pipes were a well treated, lined and have a less porous and red, buff, grey, white colour dough. 7 type forms were determined according to the calix shape of the Bayburt Castle tobacco pipes; cylindrical, round, tulip, lily, flattened round, ribbed and grooved. It is understood that the use of tobacco pipes in the castle was between 17th and early 20th century according to the dough colors. The majority of the ceramics consist of daily use ceramics. 14 pieces of 36 ceramics are green glazed. the dough surface of daily use ceramics are usually polished. The polishing method was used on 4 of the unglazed ceramics. The fact that all of the ceramics have similar dough properties, the material is similar to the soils of the region and the tripods in the castle indicate that the ceramics are domestic production. It is understood that all ceramics were made with potter's wheel due to traces of the wheel and difference of measures of the ceramics. The ceramics examined reflect the ceramic diversity of the Bayburt. 33 of the ceramics are dating to between 12th-19th century Islamic Period. Ceramics were also used as an architectural ornaments in the castle. The ceramics used in architecture could not find in the whole during the excavations,. It was determined that the system of küfle, which was found within the buildings, and the künk system providing the passage of rainwater into the cistern were formed by the bottomless ceramics.