Hellenistik ve Roma çağlarında ovalık Kilikya`da tanrılar ve kültler

Abstract

Uygarlık ve kültür tarihinin önemli bir boyutunu oluşturan din toplumsal kimliklerin oluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Toplumların zaman içerisinde gelişirken kazandıkları yaşam biçimleri ve ortaya çıkan ihtiyaçları, tanrı ve tanrıçaların inanç sistemindeki rollerini belirlemiştir. Kabul edilen dinsel inançlar toplumsal düzen içerisinde kült aracılığı ile kendini göstermiştir. Kültler kurban, adak, libasyon ve yakarış gibi temel öğeler ile somut olarak ifade edilmiştir.Yapılan bu çalışmada, Ovalık Kilikya'da Hellenistik ve Roma Çağında tanrı ve tanrıçaların dinsel yaşamdaki yerleri, nitelikleri ve işlevleri, epigrafik belgeler ışığında incelenmiştir. Epigrafik belgeler, nümizmatik ve arkeolojik veriler ile desteklenmiştir. Bölgenin inanç sistemi içerisinde yerel kültlerin yanında Yunan ve Doğu inanışlarının etkisi gözlemlenmiştir. Örneğin Anazarbos'a özgü bir dağ tanrısı olan Olybris adındaki tanrının kente ait yazıtlarda Zeus Olybris olarak da anıldığını görürüz. Kentin yerel dağ tanrıçası Kassaleitis adındaki tanrıça da Aphrodite ile özdeş tutulup Aphrodite Kassaleitis olarak anılmıştır. Bu demek oluyor ki yerel kültler ile üzerine gelen Yunan tanrı kültleri birbiriyle özdeşleştirilerek tapınıma devam edilmiştir. Doğu Akdeniz'in önemli liman kenti olan Aigeai'da ise deniz tanrısı ağırlıklı bir tapınım olduğu görülmektedir. Ayrıca yeri tespit edilememiş olsa da kentin, antik dünyanın önemli Asklepios kutsal alanlarından birine ev sahipliği yaptığı bilinmektedir.Bölgeye uzun zaman başkentlik yapmış olan Tarsos kentinde kült izlerine ait yeterince yazıt ele geçirilememiştir. Kentin üzerine modern kent yerleşiminin kurulması veya liman kenti olup tarihi eser kaçakçılığına maruz kalması gibi nedenlerle kanıtlar yok edilmiştir. Bölgenin dinsel yaşamındaki Doğu etkisinin en dikkat çekici olanı, Mısır pantheonundaki İsis ve Serapis'in Ovalık Kilikya'da birden fazla yazıt ile belgelenmesidir.

Religion, which is an important dimension of civilization and cultural history, played an important role in the formation of social identities. The lifestyles and emerging needs of the societies, which they gained by the time of progress, determined the roles of gods and goddesses in the belief system.Accepted religious beliefs have manifested itself in the social order through the cult. The cults are expressed with basic elements such as sacrifice, offer, libation and prayer.In this study, in Ovalık Cilicia, the places, qualities and functions of gods and goddesses in the Hellenistic and Roman Periods were examined in the light of epigraphic documents. Epigraphic documents are supported by numismatic and archaeological data.In the region's belief system, the influence of Greek and Eastern beliefs was observed alongside local cults. For example, we can see that the god, Olybris, a mountain god of Anazarbos, was also referred to as Zeus Olybris in the city's inscriptions. The goddess Kassaleitis, the local mountain goddess of the city, was also identified with Aphrodite as Aphrodite Kassaleitis. This means that the local cults and the cults of Greek gods were identified with each other and worship continued.It is seen that Aigeia, which is an important port city of the Eastern Mediterranean, has a sea-god worship. It is also known that the city is home to one of the most important Asclepius sacred areas of the ancient world.In the city of Tarsos, which had long been a capital of the region, inscriptions of cult traces could not be captured. Evidence has been destroyed due to reasons such as the establishment of a modern urban settlement on the city or being the port city and the exposure to historical artifacts.The most notably aspect of the Eastern influence in the religious life of the region is that Isis and Serapis in the Egyptian pantheon were documented in Ovalık Cilicia with more than one inscription.