Belgesel sinemada sinematografi ve gerçekçilik ilişkisi Suha Arın belgeselleri örneği

Abstract

Belgesel filmler konusunu gerçek kişilerden ve gerçekte olmuş olaylardan alır. Bu yüzden izleyici tarafından belgeseller gerçek gibi algılanır. Bu algı belgesel türüne gerçekçiliğin gücünü verir. Ama unutulmamalıdır ki belgesel, sinema sanatının bir alt türüdür. Bu bağlamda belgesel filmler de bu sanatın ürünleri olarak ortaya çıkar. Her sanatta olduğu gibi belgesel sanatının da bir yaratıcısı vardır ve bu yönetmendir. Bu yüzden belirli kalıplar ve kurallar sistemi içinde üretilmiş olsalar bile usta sanatçılar tarafından çekilen filmlerde yönetmen kendine has üslubunu yansıtır. Gerçekçilikle olan ilişkisi yüzünden belgesel yönetmenlerinin bu üslubu yansıtması daha zordur. Bu çalışma Türkiye'nin ilk belgesel film yönetmenlerinden olan Suha Arın'ın, sinematografisi ve gerçeklik yaklaşımı arasındaki ilişkiyi konu edinmektedir. Çalışmada elde edilecek veriler ve bulgular ışığında Suha Arın'ın sinemasının derinliğini anlamaya yönelik çalışmalara bir nebze de olsa katkı sağlama amaçlanmaktadır. Bordwell ve Thompson'un ortaya koyduğu eleştirel film analizi yöntemine göre yapılan çözümleme sonucunda, Suha Arın'ın yönettiği filmlerin kronolojik olarak ortalama plan süresinin azaldığı ve kurgusal ritmin arttığı tespit edilmiştir. Bunun yanında yönetmenin sponsorluk ilişkilerinden bağımsız yönettiği filminde toplumsal sorunlara değindiği saptanmıştır. İncelemesi yapılan filmler bağlamında Arın'ın sponsor kurumlar aracılığıyla çektiği filmlerin ortak noktası `Kültürel Hümanizma` dönemine uygun şekilde kültürel varlıkların korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması noktasında olduğu görülmüştür. Kişisel bütçesiyle çektiği tek filmi olan Tahtacı Fatma filminde ise `Çokkültürlülük` döneminde öne çıkan ve etnik kimlik sorunları, sendikal ve kadın haklarının öne çıktığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak Suha Arın'ın, kültürel değerler ve kendine özgü anlatım dilini gerçeklik paydasında buluşturmaya çalıştığı söylenebilir.

Documentary films are based on real people and events that have actually happened. Therefore, documentaries are perceived as real by the audience. This perception gives the documentary genre the power of realism. Yet it should not be forgotten that documentary is a sub-genre of cinema art. In this context, documentary films emerge as the products of this art. As in every art, documentary art has a creator and this is the director. Therefore, even if they are produced within a system of certain patterns and rules, the director reflects his unique style in films shot by master artists. Because of its relationship with realism, it is more difficult for documentary directors to reflect their style. This study focuses on the relationship between cinematography and reality approach of Suha Arın who is one of the first documentary directors in Turkey. In the light of the data and findings to be obtained in this study, it is aimed to contribute a little to the studies aimed at understanding the depth of Suha Arın's cinema. As a result of the analysis made according to the critical film analysis method which Bordwell and Thompson put forward, it was found that the average plan time of the films directed by Suha Arın decreased and the fictional rhythm increased. In addition, it was found that the director touched on social problems in his films which he directed independently from sponsorship relations. In the context of the films examined, it is seen that the common point of the films shot by Arın through the sponsoring institutions is to protect cultural assets and transfer them to future generations in accordance with the `Cultural Humanism` period. `Fatma of the Forest`, the only film he shot with his personal budget, revealed that ethnic identity issues, trade union and women's rights came to the fore during the period of `Multiculturalism`. As a result, it can be said that Suha Arın is trying to bring cultural values and unique narrative by meetinng on the common ground of the reality.