Ergenlerin yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluşlarını yordamada psikolojik ihtiyaçlar

Abstract

Her bireyin karşılaması gereken psikolojik ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçların karşılanmasında sahip olunan yetkinlik inançları büyük önem taşımaktadır. Bireyin psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması psikolojik iyi olma düzeylerini de olumlu şekilde etkileyecektir.Bu araştırmada ergenlerin psikolojik ihtiyaçları, yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluş durumlarının bazı özlük niteliklerine göre farklılaşma durumu ve psikolojik ihtiyaçlar, yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişki durumu incelenmiş, psikolojik ihtiyaçlar alt ölçek puanlarının, yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluş durumlarını ne düzeyde açıkladığı incelenmiştir. Araştırmanın bağımsız değişkenleri ergenlerin cinsiyetleri, okul türleri, sınıf seviyeleri ve anne - baba eğitim durumlarıdır. Bağımlı değişkenleri ise psikolojik ihtiyaçlar, yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluş durumlarıdır.Araştırmada Kayseri il merkezinde bulunan Anadolu lisesi, genel lise ve meslek lisesinde okumakta olan 1250 ergenden veri toplanmıştır.Ergenlerin psikolojik ihtiyaçlarını belirleyebilmek için Heckert vd. (2000) tarafından geliştirilen ve Kesici (2008) tarafından Türkçe'ye uyarlanan ?Yeni Psikolojik İhtiyaç Değerlendirme Ölçeği?; ergenlerin yetkinlik inançlarını belirleyebilmek için Muris (2001) tarafından geliştirilen ve Çelikkaleli vd. (2006) tarafından Türkçe'ye uyarlanan ?Ergenlerde Yetkinlik Beklentisi Ölçeği?; psikolojik iyi oluş durumlarını belirleyebilmek için de, Ryff (2005) tarafından geliştirilen ve Akın (2008) tarafından Türkçe'ye uyarlanan ?Psikolojik İyi Olma Ölçeği? kullanılmıştır.Verilerin analizinde SPSS programının 16.0 versiyonu kullanılmıştır. Ergenlerin psikolojik ihtiyaçlar, yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluş puan ortalamalarının cinsiyet değişkeni açısından farklılaşma durumunu ortaya koymak amacıyla bağımsız gruplar için t testi kullanılmıştır. Psikolojik ihtiyaçlar, yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluş puan ortalamalarının okul türü, sınıf seviyeleri ve anne ? baba eğitim durumları açısından farklılaşma durumunu ortaya koymak amacıyla tek yönlü varyans analizi kullanılmış, farklılaşmanın kaynağını belirleyebilmek için tukey testi uygulanmıştır. Ergenlerin psikolojik ihtiyaçlar, yetkinlik inancı ve psikolojik iyi oluş alt ölçeklerinden aldıkları puanlar arasındaki ilişkiyi belirlemek için Pearson korelasyon tekniği kullanılmıştır. Psikolojik ihtiyaçların alt boyutlarının yetkinlik inançlarını ve psikolojik iyi oluşu ne düzeyde açıkladığını belirlemek amacıyla da çoklu regresyon analizi tekniği kullanılmıştır.Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular aşağıda verilmiştir:1.Ergenlerin psikolojik ihtiyaçları, yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluş durumları ile özlük nitelikleri arasındaki farklılaşmaya yönelik bulgular:1.1.Ergenlerin psikolojik ihtiyaçları ile cinsiyet, okul türü, sınıf düzeyi, anne ? baba eğitim durumları arasındaki farklılaşmaya yönelik bulgular:?Ergenlerin cinsiyetleri ile özerklik ve başatlık ihtiyaçları arasında anlamlı farklılık gözlenmiştir.?Ergenlerin devam ettikleri okul türleri ile başarı, başatlık, özerklik ihtiyaçları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır.?Baba eğitim durumları ile başarı ihtiyaçları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır.1.2.Ergenlerin yetkinlik inançları ile cinsiyet, okul türü, sınıf seviyesi, anne ? baba eğitim durumları arasındaki farklılaşmaya yönelik bulgular:?Ergenlerin cinsiyetleri ile akademik ve duygusal yetkinlik inançları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır.?Ergenlerin devam ettikleri okul türleri ile duygusal yetkinlik inançları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır.1.3.Ergenlerin psikolojik iyi oluş durumları ile cinsiyet, okul türü, sınıf seviyesi, anne ? baba eğitim durumları arasındaki farklılaşmaya yönelik bulgular:?Ergenlerin cinsiyetleri ile yaşam amacı ve öz kabul iyi oluş durumları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır.?Ergenlerin devam ettikleri okul türleri ile çevresel hâkimiyet ve diğerleriyle olumlu ilişkiler iyi oluş durumları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır.?Ergenlerin sınıf seviyeleri ile yaşam amaçları iyi oluş durumları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır.?Baba eğitim durumları ile özerklik ve bireysel gelişim iyi oluş durumları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır.?Anne eğitim durumları ile diğerleriyle olumlu ilişkiler, yaşam amaçları ve öz kabul iyi oluş durumları arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır.2.Ergenlerin psikolojik ihtiyaçları, yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluş durumları arasındaki ilişkiye yönelik bulgular:?Ergenlerin başarı ihtiyacı ile psikolojik iyi oluşun bütün boyutları (özerklik, çevresel hâkimiyet, bireysel gelişim, diğerleriyle olumlu ilişkiler, yaşam amaçları, öz kabul) arasında anlamlı düzeyde ilişki bulunmaktadır.?Ergenlerin ilişki ihtiyacı ile özerklik, diğerleriyle olumlu ilişkiler iyi oluş durumları arasında anlamlı düzeyde ilişki bulunmaktadır.?Ergenlerin özerklik ihtiyacı ile çevresel hâkimiyet, bireysel gelişim, diğerleriyle olumlu ilişkiler, yaşam amaçları ve özerklik iyi oluş durumları arasında anlamlı ilişki bulunmaktadır.?Ergenlerin başatlık ihtiyacı ile öz kabul, çevresel hâkimiyet, bireysel gelişim, yaşam amaçları ve özerklik iyi oluş durumları arasında anlamlı ilişki bulunmaktadır.?Ergenlerin başarı ihtiyacı ile yetkinlik algısının bütün boyutları arasında anlamlı ilişki bulunmaktadır. İlişki ihtiyacı ile akademik ve sosyal yetkinlik boyutları arasında, özerklik ihtiyacı ile sosyal ve duygusal yetkinlik inancı arasında ayrıca başatlık ihtiyacı ile yetkinlik algısının bütün boyutları arasında anlamlı ilişki bulunmaktadır?Ergenlerin akademik, duygusal ve sosyal yetkinlik inançları ile psikolojik iyi oluşun bütün boyutları (özerklik, çevresel hâkimiyet, bireysel gelişim, diğerleriyle olumlu ilişkiler, yaşam amaçları, öz kabul) arasında anlamlı ilişki bulunmaktadır.3.Ergenlerin psikolojik ihtiyaçlarının, yetkinlik inançları ve psikolojik iyi oluş durumlarını açıklamasına ilişkin bulgular:?Psikolojik ihtiyaçların başarı ihtiyacı alt boyutu yetkinlik inancının bütün alt boyutlarını (akademik, duygusal, sosyal) pozitif yönde ve anlamlı şekilde açıklamaktadır.?Psikolojik ihtiyaçların başarı ihtiyacı alt boyutu psikolojik iyi oluşun bütün alt boyutlarını (özerklik, çevresel hâkimiyet, bireysel gelişim, diğerleriyle olumlu ilişkiler, yaşam amaçları, öz kabul) pozitif yönde ve anlamlı şekilde açıklamaktadır.?Psikolojik ihtiyaçların özerklik ihtiyacı alt boyutu sosyal yetkinlik inancını pozitif yönde ve anlamlı şekilde, akademik yetkinlik inancını ise negatif yönde ve anlamlı şekilde açıklamaktadır.?Psikolojik ihtiyaçların özerklik ihtiyacı alt boyutu diğerleriyle olumlu ilişkiler ve özerklik iyi oluş boyutlarını pozitif yönde ve anlamlı şekilde, yaşam amaçları ve öz kabul iyi oluş durumlarını ise negatif yönde ve anlamlı şekilde açıklamaktadır.?Psikolojik ihtiyaçların başatlık ihtiyacı alt boyutu sosyal yetkinlik inancını pozitif yönde ve anlamlı şekilde açıklamaktadır.?Psikolojik ihtiyaçların başatlık ihtiyacı alt boyutu öz kabul, özerklik, çevresel hâkimiyet ve yaşam amacı iyi oluş durumlarını pozitif yönde ve anlamlı şekilde açıklamaktadır.?Psikolojik ihtiyaçların ilişki ihtiyacı alt boyutu sosyal yetkinlik inancını pozitif yönde ve anlamlı şekilde açıklamaktadır.?Psikolojik ihtiyaçların ilişki ihtiyacı alt boyutu diğerleriyle olumlu ilişkiler iyi oluş durumunu pozitif yönde ve anlamlı şekilde, öz kabul iyi oluş durumunu ise negatif yönde ve anlamlı şekilde açıklamaktadır.Araştırma bulguları literatür ışığında tartışılmış, yorumlanmış ve bu doğrultuda önerilerde bulunulmuştur.

Every individual has psychological needs to be fulfilled. Perceptions of competence are of great importance in fulfilling these needs-owned. The psychological needs of the individual influence psychological well-being positively.In this study, adolescents' psychological needs, beliefs of competence and psychological well-being were examined according to the state of differentiation status of some of the personal qualities of subscale scores and psychological needs, perceptions of competence and psychological well-being were explained by the level of states. In this study, differentiation case of adolescents? psychological needs, competence beliefs and psychological well-being according to some qualities, and relationship between psychological need, competence beliefs and psychological well-being were examined, it was examined that how psychological need subscale? scores explained competence beliefs and psychological well-being.Independent variables of the study are adolescents' gender, school types, and educational levels of parents. The dependent variables are psychological needs, perceptions of competence and psychological well-being of adolescents.Research was carried out with 1250 adolescents who were educated in the Anatolian high school, high school and vocational school in Kayseri district center.To determine the psychological needs of adolescents Heckert et al. (2000) and developed by Kesici (2008) adapted by the `New Psychological Needs Assessment Questionnaire`; adolescents' beliefs in order to determine competency Muris (2001) and developed by Çelikkaleli et al. (2006) adapted by `Adolescent Self Efficacy Scale, to determine the status of psychological well-being, Ryff (2005) and developed by Akın (2008) adapted by` Psychological Well Being Scale ` were used.SPSS version 16.0 was used to analyze the data. Psychological needs of adolescents, perceptions of competence and psychological well-being in terms of gender difference in mean scores for independent groups t test was used to determine the status. In order to determine the differentiation situation psychological needs, perceptions of competence and psychological well-being scores of school type, grade levels and in terms of educational status of parents, one-way analysis of variance, Tukey test was applied to determine. Pearson correlation technique was used for indicating the relationship between the obtained subscale scores of adolescents? psychological needs, competence beliefs and psychological well-beingThe multiple regression analysis technique was used to determine psychological needs and the psychological well-being subscales of the perception of competence.The analyses are given below as a result of the findings:1.The findings for the differentiation between personal qualities and psychological needs of adolescents, beliefs of competence and psychological well-being and status:1.1. Findings for the differentiation between psychological needs of adolescents and gender, school type, grade level, parental educational status:?There is a significant differentiation between adolescents? autonomy and dominance needs with their gender.?There is a significant differentiation between the needs of adolescents with continued success in their school types, dominance, and autonomy.?There is a significant differentiation between educational status of father and achievement needs.1.2. Findings for the differentiation between adolescents' perceptions of competence and gender, school type, grade level, the educational status of parents:?There is a significant differentiation between adolescents? perceptions of academic and emotional competence with gender.?There is a significant differentiation between adolescents' perceptions of competence and emotional types of school in which they are correlated.1.3. Findings for the differentiation between status of psychological well-being of adolescents and gender, school type, grade level, parental educational status:?There is a significant differentiation between adolescents? the purpose of life with gender and self-acceptance well-being status.?There is a significant differentiation between adolescents continue their domination of school types and environmental well-being and positive relations with others.?There is significant differentiation between adolescents? grade level and aim of life, well-being case.?Father education status and autonomy, and personal development have significant differentiation between well-being statuses.?Mother educational status and positive relations with others, purpose in life and self-acceptance have significant differentiation between well-being statuses.2.Findings for the relationship between adolescents? psychological needs, perceptions of competence and psychological well-being status:?There is a significant relationship between adolescents? need for success with all aspects of psychological well-existence (autonomy, environmental mastery, personal growth, positive relations with others, life goals, self-acceptance).?There is a significant correlation between adolescents? need the relationship with the autonomy and positive relations with others significantly well-being status.?There is a significant relationship between adolescents? need for autonomy and environmental mastery, personal growth, positive relations with others, purpose in life status and autonomy, well-being.?There is a significant relationship between adolescents? need for dominance and self-acceptance, environmental mastery, personal growth, purpose in life and autonomy well-being status.?There is significant relationship between all dimensions of competence beliefs with adolescents? success needs. There is significant relationship between relationship need and academic, social competence dimensions; between autonomy need and social, emotional competence beliefs; moreover, all dimensions of dominance need and competence beliefs.?Adolescents' academic, emotional and social competence beliefs and psychological well-occurrence, all the dimensions (autonomy, environmental mastery, personal growth, positive relations with others, life goals, self-acceptance) are significantly correlated.3.Findings related to psychological needs of adolescents, beliefs and psychological well-being of competence description:?Psychological needs of competence dimension of belief in the need for success in all sub-dimensions (academic, emotional, social), describe positively and significantly.?Psychological needs, the need for the success of its occurrence, the lower the size of all sub-dimensions of psychological well (autonomy, environmental mastery, personal growth, positive relations with others, life goals, self-acceptance), describe positively and significantly.?Psychological needs, autonomy, belief in the need for a positive and significant in sub-dimension of social competence, academic competence, describe significantly and in the negative direction.?Psychological needs of autonomy, and autonomy, positive relations with others need to lower the size of a positive and significant way and the dimensions of well-being, life goals and self-acceptance and the status of well-being describe in a negative and significant way.?Belief in the social competence dimension of psychological needs, need for dominance, describe positively and significantly.?Psychological needs, the need for dominance subscale self-acceptance, autonomy, environmental mastery and the status of well-being, purpose of life describe in a positive and significant way.?The relationship of psychological needs, the need for belief in sub-dimension of social competence, describe positively and significantly.?Psychological well-being needs of the status of the relationship need to lower the size of positive relations with others describe in a positive and significant way, however the status of well-being describes self-acceptance in a negative and significant way.The research findings discussed in the literature, interpreted, and suggestions have been made in this direction.