Fîhi mâ fîh`in transandantalizm (Deneyüstücülük/aşkıncılık) akımı açısından incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, 19. yüzyılda Amerika'da ortaya çıkmış olan Transandantalizm (Deneyüstücülük/Aşkıncılık) akımındaki temel ögeler çerçevesinde Mevlâna'nın Fîhi Mâ Fîh eserinin incelenmesini amaçlamaktadır. Mevlâna'nın muhtelif meclislerdeki sohbetlerinin kaleme alınıp derlenmesiyle oluşturulan eser, Mevlâna'nın ebediyete intikalinden yüzyıllar sonra ortaya çıkan bir akım çerçevesinde ele alınacak, Mevlâna'nın zaman ve mekânı aşmış evrensel perspektifine bir kez daha ışık tutulacaktır.Transandantalizm deneyciliği savunan güruha, Sanayi Devrimi'ni takip eden materyalist algıya karşıt bir duruş olarak ortaya çıkmış, Romantizmden etkilenerek, felsefe, siyaset, din, edebiyat alanlarında ve sosyal alanlarda kendini göstermiştir. Deneye karşı sezgi gücünü, kilise ve din adamlarına bağlılık yerine, bu kurumlardan ve kişilerden bağımsız olarak, özünde iyi olan ve fıtraten ilahi gücü barındırdığına inanılan insanın öze-güvenini, birey olarak değerini, sanayileşmeye karşı el emeğini, siyah-beyaz ırk farkına karşı abolisyonizmi savunan Transandantalizm, doğa keşfiyle hakikate erişilmesi, herkesin eşit haklara sahip olması gerektiği gibi konularda radikal görüşleri ön plana çıkarmıştır. Transandantalizm'i şekillendiren bu görüşler çerçevesinde eser analiz edilecektir. Emerson ve Thoreau'nun Transandantalist perspektifle kaleme aldıkları muhtelif yazıların ışığında temel Transandantalist yaklaşımın belirlenmesi, bulunan ögelerin tasavvufi alanla karşılaştırılması ve bunlara bağlı olarak metin analizi bu çalışmanın temel yöntemsel stratejisini oluşturmaktadır.

This study intends to scrutinise Discourses of Rumi (Fîhi Mâ Fîh) from the perspective of American Transcendentalism which dates back to the 19th century. One of the masterpieces of Rumi, Fîhi Mâ Fîh is a compile of lectures given in various settings; through the analysis of it, the universality of Mevlâna who transcends both time and place will be reinforced on the basis of a movement's tenets which appeared centuries after his death.Transcendentalism rose up as a counter view against philosophers who valued empricism; influenced by Romanticism, it had a profound influence on philosophy, policy, religion, literature and social settings. It prioritizes intuition over empricism and reason; upholds freedom from religional institutions and reverends; emphasizes self-reliance, self-value; defends manual work against industrialization,and likewise abolitionism against apartheid and slavery; highlights discovery of truth through nature, supports equal rights of people and women's suffrage. A textual analysis of Discourses of Rumi is to be carried out in the light of the prominent tenets in Transcendentalism.Finding out the canons of Transcendentalism on the basis of the essays penned by Emerson and Thoreau, comparing and contrasting them with the conventions of Islamic mysticism and carrying out a textual analysis of the masterpiece accordingly are the primary methodological strategies of this academic work.