Akıl hastanelerinde hasta-mekan etkileşimi

Abstract

Akıl hastaları, tedavi gördükleri süre boyunca hastane çevreleri içerisinde yaşamlarını sürdürmektedirler. Akıl hastanesinde kalan hastalar, tanıdıkları çevrelerden ayrılmak zorunda kalmış bireylerdir ve tanımadıkları bireylerle birlikte yaşadıkları alışılmadık çevrelerde hastalıklarıyla mücadele etmektedirler. İyileşme sürecinde; hastaların fizyolojik, sosyal ve psikolojik tüm gereksinimlerinin hastane mekanları tarafından uygun bir şekilde karşılanabilmesi, hastaların yaşamlarının normalleştirilmesi ve topluma geri kazandırılmalarında önemli bir etkendir. Uygulanan tedavi yöntemleri, doktorların ve hastane çalışanlarının tutumlarının yanısıra; fiziksel çevredeki tüm uyaranlar, mekanların tasarımı ve düzenlenişi de akıl hastalarının tedavisini olumlu ya da olumsuz yönde etkilemektedir. Tedaviyi destekleyen ve iyileşme sürecine katkıda bulunabilen çevreler yaratmak, akıl hastaneleri tasarımında temel amaç olmalıdır.Akıl hastalarıyla akıl hastanesi çevreleri arasındaki etkileşimi inceleyen bu çalışma, dört bölümden oluşmaktadır:Birinci bölümde; insan-çevre etkileşimi incelenmiştir. Bu bağlamda, insanın fiziksel çevresinin ve çevresel algının anlaşılması amacıyla; çevre, yapılı çevre, algı ve biliş kavramları tanımlanmıştır. Çevre psikolojisi bilimi ve tasarım ile ilişkisi açıklanmıştır. İnsan gereksinimlerinin neler olduğu ortaya koyulmuş, insan-çevre etkileşiminin dayandığı teorilerden bahsedilmiştir. İnsan-çevre etkileşimi kapsamında insan-iç mekan etkileşimine değinilmiştir.İkinci bölümde; insan-çevre etkileşimi bağlamında akıl hastalarının hastane çevreleri ile olan etkileşimleri incelenmiştir. Öncelikle, psikiyatri alanı ile ilgili terimler tanımlanmış ve özellikle sağlık çevrelerinde uygulanan bir tasarım yaklaşımı olan kanıta dayalı tasarım açıklanmıştır. Akıl sağlığının fiziksel çevre ile ilişkisi ve akıl hastalarının psikolojik, davranışsal ve fizyolojik durumlarından bahsedilmiştir. Akıl hastanesi tanımlanmış ve tarihsel süreçte akıl hastanesi kavramı gözden geçirilmiştir. Akıl sağlığı üzerinde olumlu yönde etkisi olabilecek tasarım uygulamalarına değinilmiş; bu kapsamda 'terapötik çevre' anlayışı tanımlanmış ve terapötik bir çevre oluşturmada tasarım kapsamında neler yapılabileceği ortaya koyulmuştur. Tedaviyi destekleyen terapötik çevre bağlamında; stres etkeni, sosyal etkileşim, doğa unsuru ve dış mekan ile etkileşim, akıl sağlığının sanat ile ilişkisi incelenmiştir. Akıl hastanelerinde terapötik bir çevre oluşturmak için mekan düzenlemesinde göz önünde bulundurulması gereken rahatlık, kontrol ve egemenlik, mahremiyet, emniyet ve güvenlik kavramları açıklanmıştır. Akıl hastaneleri kapsamında duyusal uyaranlar incelenmiş ve hastaların mekan ile etkileşimlerini olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilecek fiziksel çevre uyaranlarından bahsedilmiştir. Fiziksel çevrede bulunan ses, koku, doku, desen, renk ve ışık öğelerinin hastalara olan etkileri ve bu uyaranların akıl hastanelerinde nasıl kullanılabileceğine değinilmiştir.Üçüncü bölümde; akıl hastalarının çevreleriyle olan etkileşimleri bağlamında mevcut hastane örnekleri incelenmiştir.Sonuç bölümü olan dördüncü bölüm ise; diğer bölümlerdeki incelemeler doğrultusunda elde edilen verileri ve tüm bu veriler hakkındaki değerlendirmeleri içermektedir.Anahtar SözcüklerFiziksel Çevre, Çevre Psikolojisi, Terapötik Çevre, Akıl Sağlığı, Akıl Hastanesi, Akıl Hastası, KanıtaDayalı Tasarım, Hasta-Mekan Etkileşimi

For the duration of their treatment, mental patients maintain their lives within the psychiatric hospital environments. Mental patients who stay in the psychiatric hospital are the individuals who had to leave the environments they are familiar with and they fight their illness within unfamiliar environments where they live with people they don't know. During the healing process, to fullfill patients' entire physiological, social and psychological needs by hospital environments is an important factor in normalization of their lives and deinstitutionalization. All the stimulus in the physical environment, design of the places and spatial layout affect patients' treatments positively or negatively as well as the treatment methods that are applied, doctors' and hospital staff's approaches. Creating environments that supports the treatment and can contribute to the healing process must be the main purpose in designing the psychiatric hospitals.This study which analyze the interaction between mental patients and the psychiatric hospital environments comprise four chapters:In the first chapter, human-environment interaction is examined. In this context, to understand the person's physical environment and environmental perception; environment, built environment, perception and cognition terms are defined. Environmental psychology and its relationship with design are explained. Human needs are presented and the theories which human-environment interaction is based on are mentioned. Human-interior interaction is reviewed as a part of the human-environment interaction.In the second chapter, mental patients' interactions with hospital environments are examined in the context of human-environment interaction. Firstly, the terms related to psychiatry are defined and evidence-based design approach which is most particularly applied to healthcare environments is explained. The relationship between mental health and physical environment and mental patients' psychological, behavioral and physiological states are mentioned. Psychiatric hospital is described and notion of psychiatric hospital is reviewed in the historical process. Design practices which may positively affect the mental health are mentioned. In this context; the therapeutic environment concept is defined and what can be done to create a therapeutic environment within the scope of design is presented. In the context of therapeutic environment that promotes the treatment; stress factor, social interaction, nature factor and interaction with the outdoor, relationship between mental health and art are examined. Comfort, control and dominance, privacy, safety and security factors which must be considered in the place layout for creating a therapeutic environment in the psychiatric hospitals are explained. Sensory stimulus are analyzed within the psychiatric hospitals and physical environment stimulus are mentioned which can affect patients' interaction with a place positively or negatively. The impacts of sound, scent, texture, pattern, color and light within the physical environment on patients and how those stimulus should be used in the psychiatric hospitals are mentioned.In the third chapter, existing hospital examples are analyzed in the context of interaction between mental patients and their environments.The fourth chapter includes the information derived from the research in the other chapters and the conclusions from all these information.Key WordsPhysical Environment, Environmental Psychology, Therapeutic Environment, Mental Health, PsychiatricHospital, Mental Patient, Evidence-Based Design, Patient-Place Interaction