Gazateci, siyasetçi ve fikir adamı olarak Hüseyin Cahit Yalçın

Abstract

1875 yılında Balıkesir'de doğan Hüseyin Cahit Yalçın, daha çocuk yaşta okumaya, yazmaya, siyasete ilgi duymuş, oniki yaşında bir roman denemesinde bulunmuş, onaltı yaşında tik romanı Nadide'yi yayınlamıştır. Mülkiye Mektebi'ni bitiren Hüseyin Cahit, Serret-i Fünun'da yazdığı edebiyat eleştirileri ve hikayelerle Edebiyat-ı Cedide akımı içinde yer almış, uzun yıllar Tanin gazetesini çıkarmıştır. Hüseyin Cahit'in kavgacı ve mücadeleci kimliği Tanin'de öne çıkmış, batılı anlamda hür bir ortamın gerçekleşmesi için görüşlerini kinci bir üslupla da olsa ifade etmekten çekinmemiştir. Yazar, kavgacı üslubu ve mücadeleci kişiliği yüzünden zaman zaman sıkıntılar yaşamıştır. 31 Mart olaylarında, ayaklanmacıların boy hedefi olan Hüseyin Cahit, ölümden kurtulmuş, çareyi yurt dışına kaçmakta bulmuştur. Ancak Harekat Ordusu'nun duruma egemen olmasıyla yurda dönebilen Hüseyin Cahit, mücadelesini kaldığı yerden sürdürmüştür. İttihat ve Terakki listesinden İstanbul mebusu seçilerek Osmanlı Meclis-i Mebusanı'na giren Hüseyin Cahit, üç dönem sürdürdüğü parlamenterliği sırasında Meclis Başkanvekilliği görevinde bulunmuştur. Hüseyin Cahit, İttihat ve Terakki' nin ülke yönetiminde egemen olduğu zaman bile dostlarını kırmak pahasına eleştirilerden vazgeçmemiştir. İttihatçı iktidar Almanların yanında Birinci Dünya Savaşma katılırken o, savaşa karşı çıkmış ve İngiliz yanlısı bir tutum izlemiş; ancak, Mütarekeden sonra İngilizler tarafından Malta'ya sürgün gönderilmekten kurtulamamıştır. Malta'daki sürgün hayatı ve sonrasında bulunduğu Avrupa'da `Oğlumun Kütüphanesi` adını verdiği çeviri çalışmaları ile Türk fikir hayatına önemli katkılarda bulunmuştur. Hüseyin Cahit Yalçm, İstanbul'a döndükten sonra tekrar çıkardığı Tanin'de Ankara hükümetine destek verecek yerde onu eleştirme yolunu seçmiş; hilafetin kaldırılması girişimine karşı tutumu yüzünden ve sonrasında Ankara hükümetine karşı organizasyonlar içinde yer almaktan dolayı İstiklal Mahkemelerinde 3 kez yargılanmış, ikisinden beraat ederken, birinde ömür boyu sürgün cezasına çarptırılmıştır. İnfaz yasasındaki değişiklikten yararlanarak sürgünden kurtulan Hüseyin Cahit, ekonomik sıkıntılar çekmiş, bu arada iç politikaya girmemeye özen göstermiş, tek başına çıkardığı Fikir Hareketleri dergisindeki yazı ve çevirilerle batılı anlamda demokrasiyi savunmuş ve totaliter rejimlere, özellikle faşizm ve komünizme karşı düşünce bazında mücadeleler vermiştir. Atatürk'ün ölümünden sonra İsmet İnönü'nün davetiyle CHP'den milletvekili seçilen Hüseyin Cahit, TBMM'de S dönem parlamenterlik yapmıştır. Hüseyin Cahit, milletvekilliği sırasında da yazı hayatını sürdürmüş, Tanin' i son kez çıkarmış, Tanin kapandıktan sonra da CHP'nin yayın organı Ulus'ta başyazarlık yapmıştır. Bu dönemde daha çok dış politikaya ilişkin yazılar yazan Hüseyin Cahit, İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyasma karşı ağır eleştiriler yapmış, İngiliz yanlısı bir tutum izlemiştir. Bu arada, CHP milletvekili ve CHP'nin yayın organı Ulus Başyazarı IIIolarak muhalefet ve iktidar dönemlerinde DP'ye karşı şiddetli eleştirilerde bulunmuştur. Bu yüzden 1954 yılında 79 yaşında iken, iki yılı aşan hapis cezasına çarptırılmış ancak üçbuçuk aylık mahkumiyetin ardından bu cezası yaşlılık ve sağlık gerekçeleri ile Bakanlar Kurulu 'nca affedilmiştir. Osmanlı Meclis-i Mebusanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi' nde uzun süren parlamenterliğine rağmen Hüseyin Cahit, yazı yazmadaki kabiliyetini politikacılıkta gösterememiştir. Bununla birlikte adı iki kez Cumhurbaşkanlığı için telâffuz edilmiş ama bu düşüncelerden kamuoyuna bile açıklanmadan vazgeçilmiştir. Sert üslûbuna karşılık özel hayatında oldukça sakin olan Hüseyin Cahit, kavgacı kişiliği ve yalnızlığı sevmesi yüzünden çok yakınındaki bir iki kişi dışında fazla dostu olmayan bir kişidir. Bununla birlikte o çalışkanlığı, üretkenliği ve özgürlük mücadelesi ile muhaliflerinin bile takdirini kazanmıştır. Liberal, batı yanlısı, özgürlükçü ve demokrat kişiliği, totaliter düşüncelere karşı mücadelesiyle Türk fikir, siyaset, basın ve edebiyat hayatında önemli bir yere sahip olan Hüseyin Cahit Yalçın, 18 Ekim 1957'de seçim kampanyası sırasında hayatını kaybetmiştir. Hüseyin Cahit'in 70 dolayında özgün ve çeviri eseri bulunmaktadır. Bu çalışmada ağırlıklı olarak, Hüseyin Cahit Yalçın' in gazeteci, fikir adamı ve politikacı kimliği irdelenmiştir. iv

Hüseyin Cahit Yalcın, who was born in Balıkesir in 1875 was interested in reading, writing, and politics. He tried to write a novel when he was 12, and his first novel `Nadide` was published when he was sixteen. Hüseyin Cahit, graduated from Mülkiye Mektebi (School of Political Science), was a member of Edebiyat-ı Cedide (Modern Literature) trend with his literature critics and stories published in periodical Servet-i Fiinun (Treasure of Sciences), and he also published `Taiiin` newspaper. The struggling personality of Hüseyin Cahit revealed in Tanin, and he did not hesitate to express his views even in an offensive manner to make real a free atmosphere as in Western world. He had problems time to time due to his struggling style and personality. Hüseyin Cahit, who was the target of rebels in 31 March incidents, escaped death and had to leave Turkey. Hüseyin Cahit who was able to come back only after Harekat Ordusu (Operation Army) had control over the situation, and he continued his struggled from where he left. Elected as Istanbul deputy from the list of İttihat ve Terakki ( Union and Progress) and entered into Osmanlı Meclis-i Mebusan (Ottoman Parliament) for three legislative terms, Hüseyin Cahit also worked as Acting Parliament Speaker during this period. He did not stop his critics at the cost of offending his friends even when `ittihat ve Terakki` was ruling the country. When the ittihat government joined World War I, siding with the Germans, he objected war and took an attitude defending Britons. But, he could not escape being exiled to Malta by the Britons after the Truce. After living in exile in Malta and later in Europe when his term of exile expired, he contributed considerably to Turkish intellectual life with his traslations what he called `My Son's Library.` Hüseyin Cahit Yalçın, chose the path of criticizing the government instead of defending it in Tanin which he restarted to publish when he came back to Istanbul. He was judged in istiklal Mahkemesi (Supreme Court) three times for his reaction to annulment of Caliphate and with charges of involvement in organizations against Ankara government. He was found not guilty in two trials, but he was sentenced to life-time exile in third trial. Hüseyin Cahit who managed to escape from exile benefiting from a change in Execution Law had economic problems, and avoided domestic politics in this period, and he defended Western style democracy and objected totaliter regimes, and especially fascism and communism with his articles in Fikir Hareketleri (Thought Movements) periodical which he published alone. Hüseyin Cahit, who was elected a parliamentarian from Cumhuriyet Halk Partisi (Republican People's Party) with the invitation of İsmet İnönü after Atatürk was dead, became a deputy for five legislative terms in TBMM (Turkish Grand National Assembly).Hüseyin Cahit continued to write when he was a deputy, and he published Tanin for the last time. After Tanin was closed he worked as Chief Editor in CHP's Ulus newspaper. Hüseyin Cahit, who wrote mainly about foreign politics during this period, heavily criticized Nazi Germany and symphatized with Britons. Meanwhile, he heavily criticized also Demokrat Parti (Democratic Party) when it was in power as CHP deputy and Chief Editor of CHP's newspaper Ulus. That's why, he was sentenced to more than two years imprisonment when he was 79 years old in 1954. After three and a half months in prison, he was forgiven by Council of Ministers due to his old age and health reasons. Although he was elected as deputy for long terms both in Meclis-i Mebusan (Ottoman Parliament) and TBMM (Turkish Grand National Assembly), he was not able to perform in politics as successfully as in his writings. In spite of this, his name was mentioned twice as candidate for Presidency, but this idea was given up, not even made public. Hüseyin Cahit, who had a calm disposition in his private life in spite of his tough style, had very few friends due to his fighter personality and his preference for loneliness. On the other hand, he was appreciated even by his opponents for his hard-working character, creativity, and struggle for freedom. Hüseyin Cahit Yalçın, who occupies an important place in Turkish intellectual, political, press, and literature life with his liberal, western, freedom-lover, and democrat personality, and his struggle against totaliter thoughts, died in October 18, 1957 during an election campaign. Hüseyin Cahit has almost 70 works and translations. Hüseyin Cahit Yalçın 's personality as journalist, intellectual, and politician is focused on in this research. VI