Türk düşünce ve siyasi hayatında Ahmet Ağaoğlu

Abstract

ÖZET Ahmet Ağaoğlu, 1869 yılında Azerbaycan'ın Şuşa şehrinde dünyaya geldi. İlk öğrenimini mahalle mektebinde yaptı. Daha sonra resmi Rus okuluna devam etti. Liseyi Tiflis ve Petersburg'da tamamlayan Ahmet Ağaoğlu, yüksek öğrenimini Fransa'da yaptı. Fransa'daki öğrenimi sırasında Batı medeniyeti ile tanıştı. Müslüman ülkeler ile Avrupa ülkeleri arasındaki farklılıklar dikkatini çekmişti. Fransa'da gazetecilik de yaptı. 1894'te Azerbaycan'a döndükten sonra Tiflis ve Bakû'de hem öğretmenlik, hem de gazetecilik yaptı. Kaspi ve Şarki Rus ve Hayat gazetelerinde yazılar yazdı, İrşad gazetesini çıkardı. 1905 yılında Difai adında siyasî bir cemiyet kuran Ahmet Ağaoğlu, 1909 yılında İstanbul'a geldi. Bu sırada Osmanlı Devleti son dönemlerini yaşamaktadır. Aydınlar arasında üç düşünce akımı, İslamcılık, Osmanlıcılık, Batıcılık taraftar bulmuştur. Ahmet Ağaoğlu, Türkçülüğün siyasî bir akım olarak ortaya çıkmasında katkısı olan kişilerden biridir. İngiliz işgalciler Ahmet Ağaoğlu'nu turuklayarak Malta'ya sürmüşlerdir. Türkiye'ye döndükten sonra Ankara'ya gitmiş ve Kuva-yı Milliye'ye katılmıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Kars milletvekili olarak görev yapmıştır. Ahmet Ağaoğlu, Mustafa Kemal Atatürk'ün inkılâplarını daima desteklemiştir. Fethi (Okyar) Bey ile birlikte Serbest Cumhuriyet Fırkasfnı kurmuşlardır.Ahmet Ağaoğlu, bir liberalistti ve ekonomide liberalizmi savunuyordu. Bunun yanı sıra kadın haklarının daimî savunucularındandı. Ahmet Ağaoğlu, kadın hakları için çalışan ilk Türk aydınlarından birisidir. Eserlerinden bazıları Devlet ve Fert, Serbest insanlar Ülkesinde, islamiyet ve Kadın, ingiltere ve Hindistan, Üç Medeniyet, ihtilal mi inkılâp mı, Iran ve inkılâbı, Serbest Fırka Hatıraları vb.dir. Ahmet Ağaoğlu, 19 Mayıs 1939'da İstanbul'da ölmüştür.

ABSTRACT Ahmet Aghaoghlu was born in Shusha at Azerbaijan in 1 869. He graduated primary school in Shusha, and went to Russian state high schools in Tibilisi and in St. Petersburg. Ahmet Aghaoghlu, graduated higher school in France. He got acquainted with the western civilization during his education in foreign countries, especially in France. During his education, he thought about on the differences of the Islamic countries between the European countries. He also worked as a journalist in France. When he returned to Azerbaijan in 1 894, he worked as a teacher at schools in Tibilisi and Baqu, and as a journalist in different newspapers, which names was Kaspi, Sharqi Rus, Khayat in Baqu. He published newspaper Irshad. He founded a political association which name was Difai. He migrated to Istanbul in 1909 from Azerbaijan. It was the last days of Ottoman Empire, and three ideologies were defending by the Turkish intellectuals for rescuing the Empire: Pan-Islamism, Ottomanism, and Westernism. Aghaoghlu defended the ideology of Turkish nationalism. He was the fameous person who worked for Turkish nationalism as a political movement. English occupiers arrested Ahmet Aghaoghlu and banished him to Malta. When he came to Turkey, he went to Ankara and he participated Kuvayı Milliye. Hebecame the member of the Turkish Grand National Assembly from Kars. Aghaoghlu always supported the reforms of Atatürk. Ahmet Aghaoghlu founded Independent Republic Party with Fethi (Okyar) Bey. He was a liberalist, and he defended liberalism in economy. He also supported women rights every time. He was one of the first Turkish intellectual who wanted rights for women. Some of his works are Devlet ve Fert, Serbest îmanlar Ülkesinde, islamiyet ve Kadın, ingiltere ve Hindistan, Üç Medeniyet, ihtilal mi inkılâp mı, Iran ve inkılâbı, Serbest Fırka Hatıraları ete. Ahmet Aghaoglu died in 19,h May 1939 in istanbul.